Kutsal Kitap Yerler Sözlüğü

ŞEN
Diş demektir. Dişe benzer sivri bir kaya olabilirdi. Filistiler saldıracağı sırada İsrail Samuel'e kendileri için dua etsin diye rica ettiler. "Samuel İsrail için RABBE feryat etti; ve RAB ona cevap verdi.. RAB o gün Filistiler üzerine büyük sesle gürliyip onları şaşırtı; ve İsrail'in önünde vuruldular" (1. Samuel 7,9-10). "Samuel bir taş alıp Mitspa ile Şen arasında dikti ve onun adını Eben-ezer koyup: RAB bize buraya kadar yardım etti, dedi" (1. Samuel 7,12). Mitspa'nın konumunu tam olarak saptamak güçtür. Gibeon, Rama, Beerot ve Kefira adlı kentlerin çevresinde Benyamin kuşağının topraklarındaydı (Yeşu 18:26). Buna göre Şen'in de bu genel çevrede bulunduğundan başka ayrıntılı bilgimiz yoktur.
ŞEFAM
Musa ülkenin sınırını açıklarken şunları söyler: "Doğu sınırınızı Hatsar-enan'dan Şefam'a kadar işaret koyacaksınız ve sınır Şefam'dan Ain'indoğu tarafında Ribla'ya inecek.. doğuya doğru Kinneret Denizi'nin yanına dokunacaktır" (Sayılar 34:10,11). Galile'nin kuzeyinde bir yer.
ŞEFELA
İsrail'in güney kesiminde dağlar ile deniz ovası arasındaki yüksek ova. Musa halkla şöyle konuşur: "RAB Horeb'de bize: 'Bu dağda oturmanız yeter; dönün ve göç edin ve Amoriler'in dağlığına ve ona yakın olan Araba'da, dağlıkta ve Şefela'da ve Cenup'ta ve deniz kenarında bütün yerlere, büyük ırmağa, Fırat ırmağına kadar Kenanlılar ülkesine ve Libnan'a girin' dedi. 'İşte ülkeyi önünüze koydum'" (Tesniye 1:6-.
ŞİHOR
Şihor kara, karanlık ya da bulanık demektir. Bazen Nil ırmağına verilen İbranice adtır: "Büyük sular üzerinde onun geliri Şihor'un zahiresi, Nil'in orak mahsulü idi" (Yeşaya 23:3). Bazen de Nil olmadığı anlaşılır: "Mısır önünde olan Şihor'dan kuzeye doğru, Kenanlılar'ın sayılan Ekron sınırına kadar" (Yeşu 13:3). Bu kez Mısır deresi, bugünkü Vadi el-Ariş olduğu tahmin edilir.
ŞİKKERON
Bir uzmana göre sarhoşluk, başkasına göre verimlilik demektir. Yahuda bölgesinin Dan bölgesiyle sınırında bir yer: "Sınır Ekron yanından kuzeye doğru çıkıyordu; ve sınır Şikkeron'a uzanıyor ve Baala dağına geçiyor ve Yabneel'e çıkıyordu; ve sınırın sonları denizde idi" (Yeşu 15:11). Ekron Dan'a ayrıldı (Yeşu 19:43). Şikkeron'un Dan bölgesinde bulunmasının olasılığı vardır.
ŞİLHİM
(ŞARUHEN'e bakınız).
ŞİLOAH
Siloam adının Eski Antlaşma'daki biçimi. "Madem ki bu halk sesizce akan Şiloah sularını hor gördüler ve Retsin ile Remalya'nın oğlu ile seviniyorlar; bunun için, işte Rab Irmağın kuvvetli ve bol sularını, Aşur kralını.. onların üzerine çıkarıyor" (Yeşaya 8:6,7). Gihon pınarından çıkan sular bir kanalda ancak bir kaç milimetre inişle seesizce akmaktaydı. Halk Tanrı'ya güveneceğine Tanrı'nın isteğine karşı müttefikler aradı. (Bakınız SİLOAM altında yazılanlara).
ŞİLO
"İsrail oğullarının bütün topluluğu Şilo'da toplandı ve toplanma çadırını orada kurdular" (Yeşu 18:11). Şilo'nun konumu ayrıntılı olarak tanımlanır: "İşte, Beyt-el'in kuzeyinde, Beyt-el'den Şekem'e çıkan büyük yolun doğusunda ve Lebona güneyinde olan Şilo'da yıldan yıla RABBİN bayramı vardır" (Hakimler 21:19). Beyt-el'in kuzeyinde 15 kilometre ve el-Lubban'ın güney doğusunda 5 kilometre uzaklığındaki bugünkü Seilun harabesidir. Benyamin soyunu yaptıkları korkunç suç için cezalandıran İsrail'in öbür kuşakları bütün kadınlarını öldürmüşlerdi. Kuşağı yeryüzünden silinmekten kurtarmak için Benyamin'den geri kalan adamlara karı bulmak için ve onları karı vermeyeceğiz diye ettikleri yemine uymak için Şilo'daki bayramda dans eden kızları kaçırmalarını söylediler (Hakimler 21:16-24). Elkana, karıları Pennina ve Hanna'yla birlikte "Orduların RABBİNE tapınmak için yıldan yıla kentinden Şilo'ya çıkardı" (1.Samuel 1:2,3). Hanna burada dua etti ve RAB ona Samuel'i verdi. Hanna sütten kesilen Samuel'i kahin Eli'ye getirince "Ben de onu RABBE armağan ettim" dedi (1.Samuel 1:28). RAB Samuel'le konuştuğu zaman "RABBİN tapınağında" yatmıştı ve sabah kalkınca "RABBİN evinin kapı kanatlarını açtı" (1.Samuel 3:3,15). Demek ki çadır yerine arada bir tapınak yapılmıştı. Kötülükleri nedeniyle RAB Eli'nin evini sonsuzca mahkum edeceğini söyledi (1.Samuel 3:13). "Tanrı işitti ve öfkelendi, İsrail'den iğrendi; ve insanlar arasında kurduğu çadırı, Şilo meskenini bıraktı" (Mezmur 78:59,60). Kazıbilimciler Şilo'nun yaklaşık M.Ö. 1050 yılında yıkıldığını ve Yunan imparatorluğu zamanında yeninden yerleşim merkezi olduğunu ortaya koymuştur. Kutsal Kitap'ta o tarihten sonra Şilolu kişilerden söz edilir; örneğin: Şilolu Ahiya peygamber (1.Krallar 11:29). Oysa kente doğrudan doğruya değinilmez. Kahinler artık Nob kentinde oturmaktaydı (1.Samuel 22:11).
ŞİMEON
Yakub'un Lea'dan ikinci oğlu (Tekvin 29:31-33). Lea, "Sevilmediğimi RAB işittiği için bana bunu da verdi" dedi. "Ve onun adını Şimeon koydu" (Tekvin 29:33). Şimeon işitmek eyleminden türetilen bir adtır. Çocuklarını kutlu kılan Yakup, kızkardeşlerini kirleten Hamor oğlu Şekem'den öç alışlarına değinerek Şimeon ve kardeşi Levi için "onlar öfkelerinde adam öldürdüler.. onları Yakup'ta böleceğim; ve onları İsrail'de dağıtacağım" dedi (Tekvin 49:6,7). Yakub'un sözü yerine geldi. "RABBE hizmet etmek üzere.. RAB Levi kuşağını ayırdı. Bundan dolayı Levi'nin kardeşleriyle payı ve mirası yoktur; Tanrın RABBİN söylediği gibi onun mirası RABDİR" (Tesniye 10:8,9). "Yahuda oğullarının payı kendileri için çoktu; bundan dolayı Şimeon oğulları onların mirası arasında miras aldılar" (Yeşu 19:9). Aldıkları kentlerin arasında Beer-şeba, Tsiklag ve Cenub'da Rama bulunuyordu. Bunlar ülkenin güney sınırında Yahuda toprakları içindeydi.
ŞİMRON (ŞİMRON-MERON)
Hatsor kralı ve müttefikleri "İsrail'le savaşmak için gelip Merom suları yanında bir arada kondular" (Yeşu 11:5). Bu müttefiklerin arasında Şimron kralı bulunuyordu (Yeşu 11:1). Başka zaman aynı krala Şimron-meron denir (Yeşu 12:20). Nahalal, İdala ve Beyt-lehem'le birlikte Zebulun'a ayrılan kentlerin arasında sıralanır (Yeşu 19:15). Zebulun'a ait Beyt-lehem Nasıra'nın kuzey doğusunda 12 kilometre uzaklığında bulunuyordu. Şimron Beyt-lehem'in güneyinde 5 kilometre uzaklığında bulunan Tel es-Semuniye olabilir.
ŞİNAR
Eski çağda bir ülke. Nimrod Nuh oğlu Ham'ın soyundan olduğu açıklandıktan sonra onunla ilgi şu bilgiler verilir: "O yeryüzünde kuvvetli adam olmaya başladı. O RABBİN indinde kudretli avcı idi; bundan dolayı: RABBİN indinde Nimrod gibi kudretli avcı, denilir. Ve onun krallığının başlangıcı Şinar diyarında Babil, ve Erek, ve Akkad ve Kalne idi" (Tekvin 10 9,10). Şinar ülkesi Babil çevresinde olduğu anlaşılır. Babil Bağdat kentinin güneyinde Fırat ırmağının kenarında kurulmuştu. Oraya yerleşen halklardan kesin bilginin bulunduğu ilk halk Sümer halkıdır. Acaba Şinar adının Sümer halkıyla ilgisi var mı? Bu konuda kesin bilgimiz yoktur.
ŞİON
Altüst ediliş, harabe demektir. İssakar'a ait bir kent (Yeşu 19:19). Belki de Tabor dağının batısında 5 kilometre uzaklığındaki Ayun eş-Şian.
ŞİTTİM (ABEL-ŞİTTİM)
Akasya ağaçları demektir. (Abel-şittim akasya tarlası anlamında). Erden ırmağını geçmeden önce İsrail oğullarının son konak yeri. Eriha karşısında Moab ovalarındaydı (Sayılar 22:1; 25:1). Orada Moab kızlarıyla kurulan yolsuz ilişki yüzünden İsrail oğulları yalancı tanrı tapıcılığına eğildiler (Sayılar b.25). Eriha'yı çaşıtlamak için Yeşu iki adamı Şittim'den gönderdi (Yeşu 2:1). Yoel şöyle peygamberlikte bulunur: "RABBİN evinden bir kaynak çıkacak ve Şittim vadisini sulayacak" (Yoel 3:18). Aynı yer olmasa gerek çünkü konak yeri Moab ovalarındaydı buysa vadi idi.
ŞUAL
Tilki ya da çakal anlamında. Mikmaş'taki "Filisti ordugahından akıncılar üç bölük olarak çıktılar; bir bölük Ofra yoluna Şual ülkesine.. yöneldi" (1.Samuel 13:17). Sözü edilen Ofra Gideon'un Manasse'deki kenti değil Benyamin bölgesindeki Ofra kenti olduğu anlaşılır. Mikmaş ile Ofra arasında olsa gerek. Mikmaş Benyamin'e ait Beyt-el'in doğusunda Yeruşalim yolu üzerinde bir kent. Yeruşalim'in kuzeyinde 11 kilometre uzaklığında.
ŞUNEM
İssakar'a ayrılan bölgenin sınırıyla ilgili olan Yizreel, Kesullot, Hafaraim ve Şion kentleriyle birlikte sıralanan bir kent (Yeşu 19:17-19). Yizreel'in kuzeyinde 5 kilometre uzaklığında bulunan Solem adlı yer olduğu sanılır. Gilboa dağındaki savaştan önce Filistiler Şunem'de ordugah kurdular (1.Samuel 28:4). Davut'a bakan güzel kız Abişag Şunemli'ydi (1.Krallar 1:3,15). Elişa peygamberi evinde misafir eden Şunemli kadın bu kentte oturuyordu (2.Krallar 4:8,12). Elişa çocuğu olmayan kadının çocuğu olacağını önceden duyurdu. Çocuk ölünce Elişa onu diriltti (2.Krallar 4:8-37).
ŞUR
Duvar, kale duvarı demektir. Hacar kaçarken Kadeş'i geride bırakarak Şur yolunu tuttu. Yol üzerindeki pınarda durdu (Tekvin 16:7). İbrahim "Kadeş ile Şur arasında oturdu ve Gerar'da misafir oldu" (Tekvin 20:1). Şur çölü Kızıl Deniz ile Mara arasındaydı. Kızıl Deniz'den sonra İsrail oğulları orada üç günlük yol gittiler (Çıkış 15:22). "Davut'la adamları çıkıp Geşuriler'e ve Girziler'e ve Amalekiler'e akın ettiler; çünkü Şur'a giderken Mısır ülkesine kadar eski zamanlardan beri yurtta oturanlar onlardı" (1.Samuel 27:. Şur'un Filistin'in güneyi ile Mısır arasındaki doğru yolunda olduğu anlaşılır. Eski yazılardan Aşağı Mısır'ın sınırının uzun bir duvarla kapatıldığı anlaşılır. Bu duvar, doğusundaki bögeye duvar anlamını taşıyan Şur çölü adını vermişti.
ŞUŞAN
Zambak demektir. Bu kentin harabeleri İran'ın kuzey batısındaki Karun ırmağının yanındadır. Elam ülkesinin başkentiydi. Kral Osnappar bu kent adamlarını, Şuşankiler'i Samiriye'ye sürdü (Ezra 4:9). Belşatsar'ın büyük kentlerinden biriydi. Onun sarayı oradaydı (Daniel 8:2). Nehemya da kral Artahşaşta'ya Şuşan sarayında hizmet ediyordu (Nehemya 1:1; 2:1). Ahaşveroş ve Yahudi kraliçesi Ester de Şuşan sarayında oturuyordu (Ester 1:2). Bu sarayın kalıntıları kazıbilimcilerce araştırılmıştır.
TAANAK
Burç, kale duvarı demektir. Bu kentin kralı Yeşu'un yendiği krallardan biriydi (Yeşu 12:21). Taanak, Megiddo kentiyle birlikte Manasse'ye ayrılan bölgenin kentlerindendi (Yeşu 17:11). Levililer'e verildi (Yeşu 21:24). Manasse "Taanak ile kasabaları halkını kovmadı" (Hakimler 1:27). Hatsor kralı Yabin'in başbuğu Sisera'nın ordusu "Taanak'ta, Megiddo suları yanında" Barak ve Debora tarafından yenilgiye uğratıldı (Hakimler 5:19). Kral Süleyman'ın on iki kahyasından biri, "Taanak'ta ve Megiddo'da ve Yizreel altındaki Zareta'nın yanında olan bütün Beyt-şean, Beyt-şean'dan Abel-mehola'ya, Yokmeam'ın ötesine kadar Ahilud'un oğlu Baana" idi (1.Krallar 4:12). Yizreel vadisinin güneyinde Karmel dağı geçidini tutan bugünkü Tel Taannak'tır.
TAANAT-ŞİLO
Şilo'ya yaklaşma demektir. Efraim'in sınırı tanımlanınca şöyle denir: "Kuzey'de Mikmetat'ta sınır batıya doğru çıkıyordu ve sınır doğuya doğru Taanat-şilo'ya dönüyordu ve onun boyunca Yanoah doğusunda geçiyordu" (Yeşu 16:6). Nablus'un güney doğusundaki Kirbet Taana harabeleri olduğu sanılır.
TABBAT

TABBAT
Gideon Midyaniler'e karşı geldiği zaman Yizreel vadisinin kuzey yamacında bulunan "More tepesi yanında derede" ordugah kurmuşlardı (Hakimler 7:1). Bu güney yamacında bulunan Harod pınarının karşısındaydı. Yizreel kentinin doğusunda bir buçuk kilometre uzaklığındadır. Koskoca Midyaniler ordusu çerağlarını tutup borularını çalan Gideon'un üç yüz adamı önünde kırılınca "Tserera'ya doğru, Beyt-şitta'ya kadar, Tabbat'ın yanında olan Abel-mehola sınırına kadar kaçtı" (Hakimler 7:22). Abel-mehola Erden vadisinin batı yamaçlarında Galile ile Lut Denizi arasındaki orta yerindeydi.
TABERA
Yanma demektir. RABBİN ateşi şikayet eden İsrail halkından bazılarını yakınca "O yerin adı Tabera konuldu, çünkü onların arasında RABBİN ateşi yandı" (Sayılar 11:3). Bu yer Paran çölündeydi (Sayılar 10:12). Başka ayrıntılı bilgimiz yoktur.
TABERİYE
Herodes Antipas'ın M.S. 20 yılında Galile Denizi'nin güney batısında kurduğu kent. Adını Kayser Avgustus'un üvey oğlu olup M.S. 14 ile 37 yılları arasında imparator olan Tiberius'un adına göre koydu. Kentin bir parçası mezarlık üzerinde kurulduğu için yasaya bağlı Yahudilerce murdar sayıldığı için onlarca yan çizilen bir yerdi. Kent olarak tek kez Yeni Antlaşma'da konusu edilir: "Öte yandan Taberiye'den gelen kayıklar Rab teşekkür sunduktan sonra topluluğun yemek yediği yerin yakınına varmıştı" (Yuhanna 6:23). Bugünkü kent aynı adı taşımaktadır. Taberiye kenti o çağda Galile denizine adını verdi: "İsa Taberiye diye tanınan Galile denizinin karşı yakasına gitti" (Yuhanna 6:1; 21:1).
TABOR
İssakar'ın Zebulun'la olan sınırında bulunan bir yer (Yeşu 19:22). Yizreel ovasının kuzey doğusunda yükselen bir dağ. "Yine İsrail oğulları RABBİN gözünde kötü olanı yaptılar.. Ve RAB onları Hatsor'da krallık eden Kenan kralı Yabin'e sattı; ordusunun başbuğu Sisera idi " (Hakimler 4:1,2). Sisera Tabor dağında bulunan Barak'ı karşılamak için bütün demir savaş arabalarıyla Kişon ırmağına gitti (a.13). RAB bütün orduyu Barak'ın önünde kırdı. Yeni Antlaşma çağında tepesinde bir kent vardı.
TADMOR
"Süleyman Hamat-tsoba'ya gitti, ve onu yendi. Ve çölde olan Tadmor'u ve Hamat'ta yaptığı bütün ambar kentlerini yaptı" (2.Tarihler 8:3,4). Tadmor Şam'ın kuzey doğusunda bulunan ve eski çağın parlak bir ticaret kenti olarak tanınan Palmira kentiydi. Irak ile Trablus arasındaki petrol borusu hatında bugünkü Tudmur yakınlarındaki harabelerdir.
TAHAT
İsrail oğullarının konak yerlerinden biri (Sayılar 33:26,27).
TAHPANHES
Mısır'da bir kent. Yeruşalim'in açılmasından sonra ülkede kalan Yohanan'in yönetimi altındaki Yahudiler'in Mısır'a kaçtıkları yer. Yeremya peygamberi de aldılar (Yeremya 43:5-7). Yeremya peygamberlikte bulunarak Nebukadretsar'ın orasını açaçağını bildirdi (Yeremya 43:8-13). Mısır'ın bir sınır kentiydi. Nil ırmağının doğu ağzında olan Tel Defenne olduğu sanılır.
TAMAR
Hurma ağacı demektir. "Süleyman.. memlekette çölde olan Tamar'ı yaptı" (1.Krallar 9:17-19). Bugünkü Kurnub. Elat ile Hebron ticaret yolunun korunması için kurulmuştu.
TAPPUAH
Elma ağacı demektir.
1/ Yeşu'un yönetimi altındaki İsrail oğulları tarafından yenilgiye uğratılan Kenanlı kralların bir kenti (Yeşu 12:17). Efraim'e ait bölgenin Manasse ile sınırındaydı: "Tappuah'tan sınır batıya doğru Kana vadisine gidiyordu; ve sonları denizde idi" (Yeşu 16:. "Manasse sınırı.. En-tappuah ahalisinin yerlerine gidiyordu. Tappuah memleketi Manasse'nindi; fakat Manasse sınırında olan Tappuah kenti Efraim oğullarınındı" (Yeşu 17:7,. Şekem'in güneyinde yaklaşık 13 kilometre uzaklığında bulunan Şeyh Abu Zarad adlı yer olduğu sanılır.
2/ Yahuda bölgesinde bir kent. "Ovada.. En-gannim, Tappuah ve Enam, Yarmut ve Adullam, Soko ve Azeka" (Yeşu 15:33-35). Yarmut ve Adullam Azeka'nın doğusundaydı. Tappuah'ın Yeruşalim'in batısında ve Azeka'nın doğusunda bulunduğu sanılır.
TARALA
Tanrı'nın gücü demektir. Benyamin'ait bir kent: "İrpeel ve Tarala ve Tsela ve Elef ve Yebusi (o Yeruşalim'dir)" (Yeşu 18:27). Yeruşalim'in batısındaydı.
TARSUS
Mersin'e bağlı bugünkü Tarsus hala eski çağda taşıdığı adla tanınmakta. Bir uzman adının Tarz adlı bir yalancı tanrıdan geldiği öne sürer. Yahudi tarihçi Yosefus Tarsus adının Nuh oğlu Yafet oğlu Yavan'ın oğlu Tarşiş'ten geldiğini bildirir (Tekvin 10:2-5). Yavan'ın Yunan'la ilgili olduğu sanılır. Kent Yunan kolonisi olarak kurulmuş olabilirdi. Yeni Antlaşma çağında Roma eyaleti Kilikya'nın başkentiydi. O çağda Kidnus ırmağının (Tarsus Çayı'nın) denize döküldüğü yere yakın bulunan gölün kıyısında bir liman kentiydi. Göl çamurla doldu. Tarsus bugün bu yüzden denizden uzaktır.
Kutsal Kitap'ta bu adı ilk kez Rabbin kendisinden işitiyoruz. Bir görmede Hananya adlı inanlıya şunları buyurdu: "Kalk, 'Doğru' diye bilinen sokağa git. Yahuda'nın evinde Tarsuslu Saul'u sor. Kendisi şu anda dua ediyor. Gözleri görsün diye, Hananya adlı bir adamın gelip üstüne ellerini koyduğunu gördü" (Res.İş. 9:11,12). Yeruşalem'de Rab İsa'nın adını yayarken Yunanca konuşan Helenist Yahudileri "kendisini ortadan kaldırmak için yollar araştırıyorlardı. Ama kardeşler bunu öğrenince Saul'u Kayseriye'ye götürdüler, oradan da Tarsus'a gönderdiler" (Res.İş. 9:28-30). Barnabas Antakya'da kurulan Uluslar'dan gelme inanlılar topluluğunu eğitmek üzere kendisine yardım etsin diye "Barnabas Saul'u aramak için Tarsus'a gitti" (Res.İş. 11:25,26). Uluslar arasında Rab İsa'nın adını yaymaya çıkan Roma yurttaşı olan Yahudi Saul Romalı adı Pavlus ile tanınmaya başladı. Yeruşalem'de yakalanınca Pavlus komutanı "Ben Tarsuslu bir Yahudi'yim" diye yanıtladı. "Kilikya'nın önemsiz sayılmayan bir kentininin yurttaşıyım" (Res.İş. 21:39). Halkla konuşunca Tarsus kentinde doğduğunu bildirir (Res.İş. 22:3).
TARŞİŞ
Yahudi tarihçi Yosefus Nuh oğlu Yafet oğlu Yavan'ın oğlu Tarşiş'in Tarsus adlı kentle ilgili olduğunu bildirir (Tekvin 10:2-5). Yavan'ın Yunan'la ilgili olduğu sanılır. Buna göre Tarsus kenti Yunan kolonisi olarak kurulmuş olabilirdi. Tarsus'un Eski Antlaşma'daki Tarşiş'le ilgisi olup olmadığı kesinlik kazanmamıştır.
Tarşiş'ten şöyle söz edilir: "Kral Süleyman Edom ülkesinde, Kızıl Deniz'in kıyısında Elot'un (Elat'ın) yanında olan Etsyon-geber'de gemiler yaptı.. Çünkü Hiram'ın gemileriyle kralın denizde Tarşiş gemileri vardı; Tarşiş gemileri üç yılda bir kere altın ve gümüş, fil dişi ve maymunlarve tavus kuşları ile yüklü olarak gelirlerdi" (1. Krallar 9:26; 1. Krallar 10:22; 2. Tarihler 8,17). Yahuda kralı Yehoşafat kötü işleriyle tanınan İsrail kralı Ahazya ile uyuşarak Etsyon-geber'de gemiler yapıp Tarşiş'e yollamak istediyse de "Eliezer Yehoşafat'a karşı peygamberlik edip dedi: 'Ahazya ile uyuştuğun için RAB senin işlerini bozdu.' Ve gemiler parçalandılar ve Tarşiş'e gidemediler" (2. Tarihler 20,35-37). "Yunus RABBİN önünden Tarşiş'e kaçmaya kalktı ve Yafa'ya ve Tarşiş'e giden bir gemi buldu; navlununu verdi ve RABBİN önünden uzağa, Tarşiş'e onlarla beraber gitmek için gemiye bindi" (Yunus 1:3). "Onlardan kaçıp kurtulanları milletlere Tarşiş'e, Pul'a ve Lud'a (yay çekenlere), Tubal'a ve Yavan'a şöhretimi işitmemiş.. olan uzaktaki adalara göndereceğim ve milletler arasında izzetimi bildirecekler" (Yeşaya 66:19). "Tarşiş'ten dövülmüş gümüş levhalar.. getirilir" (Yeremya 10:9; Hezekiel 27:12).
Tarşiş'in tek yer olduğu yoksa bazı uzmanların öne sürdüğü gibi maden filizi eritme fırını anlamındaki bir sözcüktü ve maden ticaretiyle uğraşan çeşitli limanlar için kullanıldığı kesin olarak saptanmamıştır. Uzak olduğu için maden ticaretinde ün kazanan İspanya'nın eski Tartessus kenti olduğu sanılmıştır. Tarşiş adı Sardinya adasında bulunan Finikeliler'in bir yazıtında görülür.
TEBETS
Kardeşlerini öldürüp krallığını zorla alan Abimelek Tebets kentini açtı. Ama kenti halkı kentin ortasındaki kuleye kaçabildi. Kuleyi ateşe vermeye çalışınca bir kadın kafasına bir değirmenin üst taşını indirdi. Uşağı kadın beni öldürdü demesinler diye isteği üzerine Abimelek'i kılıçla öldürdü (Hakimler 9:50-57). Şekem'in kuzey doğusundaki Tubas adlı yerdir.
TEKOA
Yahuda'ya ait bir kent. Beyt-lehem'in güneyinde 10 kilometre uzaklığında bulunan Kirbet Takua harabeleridir. Yoab Kral Davud'u oğlu Abşalom'la barıştırmak isteyince "Tekoa'ya gönderip oradan akıllı bir kadın getirtti" (2.Samuel 14:1-20). Kral Rehoboam savunma için başka bu kenti güçlendirdi (2.Tarihler 11:6). Yehoşafat Ammon oğullarının ve Moabiler'in saldırısını karşılamak için halkla birlikte Tekoa çölüne çıktı (2.Tarihler 20:20). Amos peygamberin memleketiydi (Amos 1:1). Yeremya düşman saldırısını belirtmek için "Tekoa'da boru çalın" der (Yeremya 6:1). Sürgünden sonra Tekoa'ya yerleşenler oldu (Nehemya 3:5,27). Tekoa yerleşim merkezi, sağlam ve belki de boru sesi anlamlarına gelebilir.
TEL-ABİB
Başak tepesi ya da başak höyüğü demektir. Peygamber Hezekiel'in aralarında bulunduğu sürgünlerin oturduğu kent (Hezekiel 3:15). Kebar ırmağının kıyısındaydı. Bu ırmağın Babil'in güney doğusunda bulunan büyük bir kanal idi.
TELAİM
Kuzular demektir. Samuel'in RAB'den verdiği buyruğu uyarınca Saul Amalekiler'i vurmaya gidince halkı Telaim'de saydı (1.Samuel 15:4). Yahuda bölgesindeki Telem olduğu sanılır. (Bakınız TELEM'e).
TELASSAR
Eden oğullarının kenti. Aşur höyüğü anlamında. Amos peygamber Tanrı'dan şu çarpıcı peygamberlik sözünü duyurur: "Şam'ın kapı sürgüsünü kıracağım, ve Aven deresinden orada oturanları ve Eden evinden elinde asa tutanı söküp atacağım; ve Suriye halkı Kir'e sürülecek, RAB diyor" (Amos 1,5). Yıllar sonra Aşur kralı Senharib'in Yeruşalim'e gönderdiği elçi Rabşake, bu peygamberlik sözünün gerçekleşmesine değinir: "Atalarımın helak ettikleri milletleri, Gozan'ı ve Haran'ı, ve Retsef'i, ve Telassar'daki Eden oğullarını ilahları kurtardılar mı?" (Yeşaya 37,12). Eden oğullarının evi, Urfa'nın güneyindeki Haran ve Suriye'de Fırat ırmağındaki Gozan kentleriyle birlikte ona değinildiğine göre olasılıkla aynı genel bölgedeydi. Eski yazıtlarda konusu edilen Bit-Adini (Beyt-Eden) krallığı olduğu sanılır. Fırat ile Balık ırmakları arasındaydı. Sur kentiyle ticaret edenlerin arasında "Eden.. tacirleri" bulunurdu. Sur mallarını "lacivert ve renk renk işlemelikumaş topları ile ve erz ağacından yapılmış, iplerle sarılmış değerliesvap sandıkları ile değiş ederlerdi" (Hezekiel 27,23-24). Telassar adlı yerin konumu şimdiye dek saptanmamıştır.
TELEM
Kuzu demektir. "Edom sınırına doğru Cenub'un en son kısmında olan" kentlerinden biri Zif ve Bealot'a yakın (Yeşu 15:24). Konumu Amalekiler'e karşı yapılan sefer için uygun düştüğü için Telaim adlı kentin aynısı olduğu sanılır (Bakınız TELAİM'e).
TEL-HARŞA
İşçilik höyüğü anlamında. "Atalar evlerini ve kuşaklarını İsrail'den olduklarını" gösteremeyenlerin sürgünden sonra çıktıkları Babil ülkesinin bir kenti (Ezra 2:59; Nehemya 7:61). Deniz ovasında Kerub ile Tel-melah yakınlarında olduğu sanılır.
TELMELA
Tuz höyüğü anlamında. "Atalar evlerini ve kuşaklarını İsrail'den olduklarını" gösteremeyenlerin sürgünden sonra çıktıkları Babil ülkesinin bir kenti (Ezra 2:59; Nehemya 7:61). Deniz ovasında Kerub yakınında olduğu sanılır.
TEMAN
Edom'un bir kenti. Adı Esav'ın torunu Teman'dan gelir (Tekvin 36:11). Edom İsrail'in güney doğusundaydı. Lut gölünün içinde bulunduğu Araba vadisinin Akaba körfezine doğru olan en güney kesimiyle yanlarında yükselen dağlardan oluşurdu. Yahuda'ya verilen bölgenin güney ucu "Cenub'un (Negeb'in) en son kısmında" "Edom sınırına doğru" idi (Yeşu 15,21). Edom doğusundaki yüksek ovadan Akaba körfezinden kuzeye doğru uzanan "kral caddesi" vardı. Edom halkı Kadeş'ten ilerlemek isteyen Musa yönetimindeki İsrail halkının o caddeden geçmesine izin vermedi (Sayılar 20,14-21). Teman halkı bilgelik ve akılılıkla ün kazanmıştı (Yeremya 49:7; Obadya 8,9). Eyub'a teselli etmeye gelen dostlarından biri Temanlı Elifaz'dı (Eyub 2:11). RAB peygamberler aracılığıyla Teman'ı harabeye dönüştüreceğini duyurur (Yeremya 49:20; Hezekiel 25:12-14; Amos 1:12; Obadya 9). Bir kez bütün Edom ülkesini simgelemek için kullanılır: "Tanrı Teman'dan.. geldi" (Habakkuk 3:3).
TERAH
Dönme, dolaşma ve sürme anlamlarına gelebilir. İsrail oğullarının Sina dağından sonra 12. konak yeri (Sayılar 33:27,28).
TİBHAT
"Davut Hadarezer'in kentleri olan Tibhat'tan ve Kun'dan pek çok tunç aldı; Süleyman tunç denizi, direkleri ve tunç kapları onunla yaptı" (1.Tarihler 18:. Tibhat'ın anlamı 'can kırımı'dir. Kentin bugünkü Lübnan'da bulunduğu sanılmaktadır. 2.Samuel 8,8 ayeti aynı savaştan söz ederken Davut'un tunç aldığı Hadadezer'in kentlerinin adlarını Betah ve Berotay olarak verir. Bir uzman metinlerden birini kaleme alan kişinin harfleri sıralamakta yanlışlık yaptığı olasılığı üzerinde durur. Başka bir çözüm 'güven' anlamını taşıyan Betah kentinin adının Davut'un yengisinden sonra halk ağzında 'can kırımı' anlamını taşıyan Tibhat adıyla anılmasında bulunabilir. (Bakınız BEROTAY altında yazılanlara).
TİFSAH

TİFSAH
Sığ ya da geçit anlamına gelebilir.
1/ Süleyman "Irmağın (Fırat'ın) beri tarafında Tifsah'tan Gaza'ya kadar bütün havalide, Irmağın beri tarafında olan bütün kralların üzerinde saltanat sürüyordu" (1.Krallar 4:24). Büyük olasılıkla Fırat'ın orta kesimindeki Tapsakus kentiydi. Bu kent önemli bir ticaret yolunun Fırat geçidindeydi.
2/ Tirtsa'dan çıkan Menahem Samiriye'de krallık eden Şallum'u öldürdükten sonra ve kendisi kral olduktan sonra İsrail'in kentlerini açmaya çalışırken "Tifsah'ı ve orada olanların hepsini ve Tirtsa'dan öte onun sınırlarını vurdu; çünkü kendisine açmamışlardı, bunun için vurdu" (2.Krallar 15:16). Olay Fırat'taki Tifsah'tan ayrı bir yer olduğu izlenimini verir. Konumuyla ilgili ayrıntılı bilgimiz yoktur. Tappuah olduğunu öne sürenler olmuştur.
TİMNA
Verilen pay demektir.
1/ Yahuda bölgesinin kuzey sınırında Beyt-şemeş ile Ekron arasında bir yer (Yeşu 15:10,11). Kent Dan kuşağına verilen bölgedeydi (Yeşu 19:43). Dan kuşağından Tsoralı Manoah'ın oğlu Şimşon "Timna'ya indi ve Timna'da Filistiler'in kızlarından bir kadın gördü" (Hakimler 14:1). Bu kadın Şimşon'un ilk karısı ve Şimşon'un Filistiler'e düşman eden olayın nedeniydi. Demek oluyor ki Tsora dağlıkta ve Timna daha aşağıdaki yamaçlarda ya da ovadaydı. Danlılar kenti Filistiler'in elinden alamamışlardı. Tsora'nın güney batısında 6 kilometre uzaklığında bulunan Kirbet Tibne olduğu sanılır. Yahuda'nın "dostu Adullamlı Hira ile" gittiği Timnat bir olasılıkla aynı yerdi (Tekvin 38:12-19). Adullam aynı genel bölgedeydi.
2/ Yahuda'ya ayrılan bölgenin güneyinde bir kent (Yeşu 15:57).
TİMNAT-SERAH
Ekstra pay demektir. "İsrail oğulları Nun oğlu Yeşu'a aralarında miras verdiler. RABBİN buyruğuna göre istediği kenti, Efraim dağlığında Timnat-serah'ı kendisine verdiler; ve kenti kurup onda oturdu" (Yeşu 19:49,50). Yüz on yaşında ölen Yeşu "Efraim dağlığında, Gaaş dağının kuzeyinde olan Timnat-serah'ta, kendi mirasının sınırı içinde" gömüldü (Yeşu 24:30). Efraim dağlığı İsrail'in bel kemiğini oluşturan sıra dağlarının en kuzey kesimi, Beyt-el'den Yizreel ovasına kadarki dağlık bölgedir. Başka ayette kente Timnat-heres (güneş payı) denir (Hakimler 2:9).
TİRTSA
Hoşluk demektir. Güzelliğiyle tanınan kent (Neşideler 6:4). Yeşu ile İsrail oğullarının yendikleri Kenanlı krallardan birinin kenti (Yeşu 12:24). İsrail kralı Yereboam Tirtsa'da oturuyordu (1.Krallar 14:1-18). Tirtsa kral Baaşa'nın, Elan'ın ve Zimri'nin günlerinde İsrail ülkesinin başkentiydi (1.Krallar 15:21,33; 16:6; 16:8,9,15). Omri Tirtsa'yı kuşatınca Zimri "kendi üzerine kral evinin kalesini ateşe verdi" (1.Krallar 16:17-20). Omri Samiriye'yi başkent yaptı. Tirtsa'dan çıkan Menahem Samiriye'de krallık eden Şallum'u öldürdükten sonra ve kendisi kral olduktan sonra İsrail'in kentlerini açmaya çalışırken "Tifsah'ı ve orada olanların hepsini ve Tirtsa'dan öte onun sınırlarını vurdu; çünkü kendisine açmamışlardı, bunun için vurdu" (2.Krallar 15:16). Şekem'in kuzey doğusunda 11 kilometre uzaklığındaki Tel el-Fara olduğu sanılır.
TİYATİRA
Vahiy'de yüceltilmiş Rab İsa'dan Yuhanna eliyle mektup alan 4. kilise topluluğu (Vahiy 2:18-29). Bugün Manisa'ya bağlı ve İzmir'den Balıkesir'e giden karayolu üzerinde bulunan Akhisar'dır. Tiyatira Misiya ile Lidya bölgelerinin sınırındaydı. Misiya bölgesi Balıkesir ilinin batısıyla İzmir'in kuzey yöreleri ve Çannakkale ilinden oluşurdu. Lidya krallığının sınırları yüzyıllar boyunca çok değişti. Ama aşağı yukarı Manisa ve İzmir illerini kapsadığını diyebiliriz. Kent adı tira ekinden Lidya dilinden gelme olduğu anlaşılıyorsa da anlamı bilinmiyor (Tiya kenti).
Sevinç Getirici Haber'in bu kente nasıl ulaştığını bilmiyoruz. Bir olasılıkla Pavlus'un Efes'teyken "her gün Tiranos'un toplantı salonunda" yaptığı tartışmalarının sonucunda "Asya'da yaşayan herkes -Yahudi olsun, Yunanlı olsun- Tanrı'nın Sözü'nü" duymasıyla oldu (Res. İşleri 19:8-12). Ama Pavlus daha Efes'te Sevinç Getirici Haber'i duyurmadan önce Filippi'deyken "Tanrı'ya tapan" ve "mesleği erguvan çiçeği renginde kumaş satıcılığı.. Lidya adında Tiyatiralı bir kadın" konuşmasını dinledi. "Rab onun yüreğini Pavlus'un söylediği sözlere önem vermesi için açtı. Lidya ev halkıyla birlikte vaftiz" edildi (Res.İş. 16:14,15). Acaba Lidya ya da ev halkından biri iş için Tiyatira'ya gittiğinde Sevinç Getirici Haber'i tanıdıklarına duyurmuş olabilir mi? Kesin olarak bunu bilmiyoruz.
Erguvan çiçeği renginde kumaş üreticiliği yanısıra Tiyatira'da tunç gümüş alışımı (parlak tunç) üreticiliği de vardı. Rab İsa kendini Tiyatira'daki toplulukta "gözleri ateşin alevi, ayakları tunç-gümüş alışımı gibi olan Tanrı Oğlu" olarak tanıtır (Vahiy 2:18). Gözleri inanlıların sevgisini, imanını, hizmetini ve katlanışını yanı sıra onlardan yakındığı sorunu görebiliyor (Vahiy 2:19,20). Çünkü "yüreğin isteklerini ve aklın düşüncelerini" araştırandır (Vahiy 2:23). Ayakları ise topluluktaki herkese yaptıklarına "yaraşır karşılığı" vermekteki gücü ve yetkisini simgeler. Yakındığı sorun oradaki çeşitli iş kollarının esnaf birlikleriyle ilgili olduğu sanılmaktadır. İş sorunlarını düzenlemenin ve esnafın çıkarlarını korumanın yanı sıra bu birlikler cinsel yolsuzlukla örülmüş yalancı tanrı tapıcılığına sıkı bağlarla bağlıydı. Güçleri 'şeytanın derin gizleri'nden gelmekteydi. İnanlılar topluluğu inanlılara "rasgele cinsel ilişkiye girmeyi, yalancı tanrılara kesilen sunuları yemeyi öğreten" kendine peygamber süsü veren Yezebel (Eski Antlaşma'da aynı işi yapan İsrail'in kraliçesi) adlı kadını hoş görüyordu. Bu kadın günahından dönmek istemediği için Rab ona, ve ona uyanlara hastalık ve ölümü vaat etti (Vahiy 2:21-23). Toplulukta bu şeyleri beminsememiş olanlara yüreklendirici sözler vardır (Vahiy 2:24-29).
TOB
İbranice'de iyi demektir. Erden ırmağının doğusunda ve Gilead'ın kuzeyinde bulunan Aramiler'in bir ülkesi. Gileadlı Yeftah kardeşleri tarafından kovulunca Tob ülkesine kaçtı. Çevresinde topladığı "yaramaz adamlar.. kendisiyle beraber akınlar ederlerdi" (Hakimler 11:1-3). Ammon oğulları bu ülkeden Davut'a karşı paralı askerler tuttu (2.Samuel 10:6).
TOFEL
"Erden'in öte taraflarında çölde, Paran ile Tofel arasında.. Araba'da Musa'nın bütün İsrail'e söylediği sözler şunlardır" (Tesniye 1:1). Tofel'in Araba'da (Lut denizinin güneyindeki derin vadide) olduğundan başka bilgimiz yotur.
TOFET
Yeremya Yahuda halkı için RABBİN şu sözünü duyurdu: "Oğullarını ve kızlarını ateşte yakmak için Hinnom oğlu deresindeki Tofet'te yüksek yerlerini yaptılar.. Bundan dolayı, işte, RAB diyor: Günler geliyor ki, artık oraya Tofet ve Hinnom oğlu deresi değil, ancak Boğazlama deresi denilecek; ve yer kalmayıncaya kadar Tofet'te gömecekler" (Yeremya 7:31,32). Cehennem sözcüğü İbranice'deki Hinnom deresi anlamındaki Ge-hinnom sözcüğünden gelir. Orada yapılan kötülüklerden sonra Tanrı'nın oraya Boğazlama deresine deyip ceza yerine dönüştürmesi Hinnom deresinin cehennem adı altında sonsuz ceza yerinin simgesi olmasına yol açtı. Rab İsa bu yeri ateş ve çürüklük yeri olarak tanıtır: "Yaşama kolsuz girmen, iki kol sahibi olarak cehenneme, hiç sönmeyen ateşe gitmenden daha iyidir.. Orada onları yiyen kurt ölmez ve ateş sönmez" (Markos 9:43,48). Kral Süleyman yabancı uyruklu karılarını hoşnut etmek için "Yeruşalim'in önünde olan dağında.. Amon oğullarının iğrenç şeyi olan Molek için bir yüksek yer yaptı" (1.Krallar 11:7). Bu Hinnom deresine bakan bir dağ olabilirdi çünkü yıllar sonra kral Ahaz "Hinnom oğlu deresinde buhur yaktı.. oğullarını ateşte yaktı (Molek ilahına tapma biçimi buydu)" (2.Tarihler 28:3). Kral Yoşiya Hinnom deresindeki yüksek yerleri yaktı ve insan kemikleriyle kirletti (2.Krallar 23:13,14). Hinnom deresi Yeruşalim'in güneyinde batıdan doğuya doğru uzanır kuzeyden güneye uzanan Kidron deresiyle bağlanır. Tofet bu derede yalancı tanrı tapıcılığıyla ilgili belirli bir yerde. Adın anlamı için birçok açıklama öne sürülmüştür: Yakılan çocukların çığlıklarını duyurmamak için kullanılan davul 'tof' sözcüğünden; tükürmekten gelen 'tuth' sözcüğü ona tükürülen, iğrenilen yer olduğunu andırdığı için; iğrenme anlamına gelen tofteh sözcüğünden; ocak anlamındaki Aramice 'tpt' sözcüğünden.
TOKEN
Şimeon kuşağına ayrılan bir kent. Rimmon ve Aşan ile birlikte sıralanır (1.Tarihler 4:32). Yeşu kitabında adı geçmediği sanılır. Bir uzman Telaim ve Telem'le bir sayar.
TOLAD
Şimeon kuşağına ayrılan bir kent. Etsem ve Betuel birlikte sıralanır (1.Tarihler 4:29,30). Yeşu kitabında adı Eltolad olarak Yahuda'ya verilen bölgenin tanımlanmasında geçer (Yeşu 15:30). En güney kesimdeydi (Yeşu 15:21).
TSAANANNİM
"Keni Heber, Musa'nın kaynatası Hobab oğullarından, Keniler'den ayrılmıştı ve Kedeş yanında olan Tsaanannim'deki meşe ağacına kadar çadırını kurmuştu" (Hakimler 4:11,17). Sisera'nın yaya kaçtığı savaş Kişion ırmağına yakın olduğundan Tsaanannim'in yakın olduğu bu Kedeş'in Megiddo'ya yakın İssakar'daki Kedeş olduğu anlaşılabilir (Bakınız KEDEŞ'e). Ama burada bir sorun doğar. Naftali bölgesinin sınırı "Helef'ten Tsaanannim'deki meşe ağacından.. Lakkum'a kadardı ve sonları Erden'deydi" (Yeşu 19:33). Bu Tsaanannim'deki meşe ağacı İssakar'daki Kedeş'e yakın olamaz. Tabor dağının kuzey doğusunda 5 kilometre uzaklığında ki Han et-Tujjar Tsaanannim'deki meşe ağacıysa Sisera'nın oraya yaya gitmesi için uzak ama olanakdışı değildi. Gerçi iki değişik Tsaanannim ve iki değişik meşe ağacının olması olasılığı da vardır.
TSAANAN
Düşman kuvvetleri "Yeruşalim'e kadar erişiyor.. Tsaanan'da oturan çıkmadı" (Mika 1:9,11). Tsaanan adı çıkmak eylemine benzer. Bir olasılıkla Şefela'da Yahuda'ya ait bölgede bulunan Tsenan kentiydi (Yeşu 15:37).
TSAFON
Kuzey demektir. Gad'a verilen erden'in doğusundaki bölgede "derede" yani Erden vadisinde bulunan bir kent (Yeşu 13:27). Konumuyla kesin bilgimiz yoktur.
TSAİR
Küçük demektir. Yahuda kralı Yoram'ın Edomiler'le savaştığı Edom'da ya da Edom sınırında bir kent (2.Krallar 8:21). Hebron'a yakın Tsior olma olasılığı vardır (Yeşu 15:54). Hebron'un kuzey doğusunda 8 kilometre uzaklığında Sair dalı bir köy vardır.
TSALMON
Karanlık demektir. Şekem'e yakın ve Abimelek'le beraberindekilerin dal kestiği ormanlık bir dağ (Hakimler 9:48). Gücü her şeye Yeten "kralları dağıttığı zaman, Tsalmon'da kar yağdığı zaman gibi oldu" (Mezmur 68:14). Karanlık yere karın aklığının aydınlık getirmesine değinilir.
TSALMONA
Karanlık, gölgeler anlamlarına gelebilir. Hor dağında konduktan sonra, Tsalmona'ya göç edip kondular (Sayılar 33:41). Buysa Kızıl Deniz yolundaydı (Sayılar 21:4). Harun Tanrı'nın buyruğuyla Hor dağının tepesinde öldü (Sayılar 20:22-29). Tanrı bunu İsrail oğulları Kadeş'ten göç ederken buyurdu. Dağ Edom ülkesinin sınırı yanındaydı. Kadeş'e yakın olması ve Edom'un kuzey batı sınırında bulunması nedeniyle Kadeş'in kuzeye doğusundaki Madura dağının Hor dağı olduğu bugünkü uzmanlar tarafından kabul edilmektedir. Tsalmona Kızıl Deniz yolunda Hor dağından bir günlük yol uzaklığında olsa gerek.
TSAREFAT
Arıtma demektir. Finike ülkesinde Sayda'nın güneyinde 13 kilometre uzaklığında Sur yolunda bulunan bir kent. Bugünkü Sarafand. Susuzlukta RAB İlya'ya "Kalk Sayda'nın Tsarefat kentine git ve orada otur; işte seni beslemek için orada bir dul kadına buyurdum" (1.Krallar 17:9). (İsa Luka 4:26 ayetinde aynı konuya değinir.) Yağmur yağıncaya dek "küpteki un tükenmedi ve tulumdaki yağ eksilmedi" (1.Krallar 17:16). İlya ölen dul kadının oğlu için dua etti ve çocuk dirildi (1.Krallar 17:21,22). Obdaya şöyle peygamberlikte bulunur: "Kenanlılar arasında olan bu İsrail oğulları ordusunun sürgünleri Tsarefat'a kadar mülk edinecekler" (a.20).
TSARETAN
Yeşu İsrail halkını Erden'e getirdiği zaman biçme vaktiydi ve ırmak kıyılarını basmıştı (Yeşu 3,15). RABBİN buyruğuyla ahit sandığını taşıyan "kahinlerin ayakları suların kıyısına battığı zaman yukarıdan inen sular çok uzakta Tsaretan yanında olan Adam kentinde, bir yığın halinde durup yükseldiler; ve Araba denizine, Tuz Denizi'ne (Lut gölüne) inen sular tamamen kesildiler ve halk Eriha'nın tam karşısında geçtiler" (Yeşu 3,15-17). Kral Süleyman'ın atadığı on iki kahyalardan biri: "Taanak'ta ve Megiddo'da, Yizreel altındaki Zaretan'ın yanında olan bütün Beyt-şean, Beyt-şean'dan Abel-mehola'ya, Yokmeam'ın ötesine kadar Ahilud'un oğlu Baana" idi (1. Krallar 4,12). Zaretan Beyt-şean'ın yanındaydı. Yizreel deresinin Ürdün (Erden) vadisine açıldığı yerde bugünkü Beisan adlı köyün yanındaki Tel el-Husn Beyt-şean kentinin kalıntılarıdır. Tapınak için yapılan parlak tunç takımları "Erden havzasında Sukkot ile Tsaretan arasındaki balçık toprakta" döküldü (1.Krallar 7:46; 2.Tarihler 4:17'de Tseredata biçiminde). Sukkot Yabbok çayının kuzeyinde yaklaşık iki kilometre uzaklığındaki Tel Ahsas olduğu düşünülmektedir. Hem Erden'in doğusunda hem de batısında bulunan yerlerle ilgili olarak Zaretan'dan söz edilir. Her halde Erden vadisinde Erden ırmağının bir geçidinde bulunmaktaydı.
TSEBOİM
1/ Tseboim, Bela adıyla da tanınan Tsoar ve Gomorra, Adma, Sodom kentleriyle birlikte Havza Şehirleri diye çağrılırdı. İbrahim tarafından seçme hakkını alan Lut bol sulu olduğundan "Havza şehirlerinde oturdu ve Sodom'a doğru çadır kurardı" (Tekvin 13:10-13). Sodom Gomorra ile birlikte günahlılığıyla tanındı: "Sodom halkı kötü ve RABBE karşı çok günahkardılar" (Tekvin 13:13). "Bunun gibi, rasgele cinsel ilişkide bulunan, doğal ilişki dışında sapıklık yapan Sodom ile Gomorra ve çevrelerindeki kentler de sonsuz ateş yargılaması altında bir örnek olarak segilenmektedir" (Yahuda 7). RAB o kentleri yok edeceğini İbrahim'e bildirince İbrahim 50 doğru kişiyle başlayarak en sonda 10 doğru kişinin hatırası için RAB'ten kentleri yok etmeyeceği vaadini alır. On doğru kişi bulunmadığı için "RAB Sodom üzerine ve Gomorra üzerine RAB tarafından göklerden kükürt ve ateş yağdırdı; ve o şehirleri ve bütün Havza'yı.. altüst etti (Tekvin 19:24,25). Ancak Lut ve kızları kurtuldu. Geriye bakan Lut'un karısı "tuz direği oldu" (a.26). Kazıbilimcilerin araştırmaları M.Ö. 2000 yılının sularınca bölgeye yaklaşık 600 yıl boyunca boşaltan bir facianın olduğunu gösteren kanıtları bulmuştur.
Yosefus adlı tarihçi yazdığı çağda (İsa'dan hemen sonra) bu kentlerin kalıntılarının daha büsbütün Lut gölü suları tarafından kaplanmadığını bildirir (Yahudi Savaşları IV:4). Sodom ve öbür kentler göl sularının artık kaplamış olduduğu gölün kuzeyinde bulunan ovada bulunmaktaydı.
2/ Çakallar demektir. Mikmaş'taki "Filisti ordugahından akıncılar üç bölük olarak çıktılar; bir bölük Ofra yoluna Şual ülkesine yöneldi ve bir bölük Beyt-horon yoluna yöneldi ve bir bölük çöle doğru Tseboim deresine bakan sınırın yoluna yöneldi" (1.Samuel 13:17). Benyamin bölgesinin orta yeri ile Erden vadisi arasındaki dağlık çöldeki Çakal vadisi (Şuk ed-Duba). Mikmaş Benyamin'e ait Beyt-el'in doğusunda Yeruşalim yolu üzerinde bir kent. Yeruşalim'in kuzeyinde 11 kilometre uzaklığında.
TSEDAD
RAB İsrail'in kuzey sınırını bildirirken onu Akdeniz'den Hor dağına kadar ve bundan sonra Hamat'a girilecek yere kadar çizeceklerini ve sınırın uçlarının Tsedad'da olacağını buyurur (Sayılar 34:7,. Hor dağının neresi olduğu kesin değildir. Hermon dağı ya da Lübnan sıra dağları olduğu öne sürülmüştür. Aynı şey Tsedad için geçerli. Suriye'deki Humus kentinin güney doğusunda olan Sadad olduğu diyenler ve Kirbet Serada olduğu öne sürenler de olmuştur.
TSEFAT
Gözetleme kulesi demektir. "Yahuda, kardeşi Şimeon'la beraber gitti ve Tsefat'ta oturan Kenanlıları vurdular ve onu tamamen yok ettiler. Ve kentin adı Horma denildi" (Hakimler 1:17). Yok edilmeye vakfedilen anlamındaki adı bu uygulamanın kente uygulamasındandı. Güneyde Tsiklag'a yakın olmalıydı. Nerede bulunduğu kesinlik kazanmadı.
TSEFATA DERESİ
Gözetleme kulesi demektir. "Habeş Zerah.. Mareşa'ya geldi. Asa ona karşı çıktı ve Mareşa'da Tsefata deresinde savaşa dizildi" (2.Tarihler 14:9,10). Mareşa kentinin adı Keila ve Akzib ile birlikte Yahuda'ya verilen kentlerin listesinde geçer (Yeşu 15:44). Keila Yahuda'nın deniz ovasında olan duvarlı bir kent. Hebron'un kuzey batısında 13 kilometre uzaklığında bulunan Kirbet Kila'dır bugün. Mareşa ise bugünkü Tel Sandahanna. Doğusunda bugün Kirbet Maraş adlı bir köy bulunuyor. Buraya yakınki derin derenin Tsefata deresi olduğu sanılır.
TSELTSAH
Samuel Saul'u mehettikten sonra ona, "Bugün yanımdan ayrıldıktan sonra Benyamin'in sınırında Tseltsah'ta, Rahel'in kabri yanında iki adam bulacaksın" dedi (1.Samuel 10:2). Rahel kabri Beyt-el ile Beyt-lehem arasındaki yol üzerindeydi. Kabirden görülen Beyit Jala adlı köy olabilir.
TSEMARAİM
Çifte koyun postu demektir.
1/ Beyt-araba ve Beyt-el'le birlikte sıralanan Benyamin'e ayrılan kentlerden biri (Yeşu 18:22). Benyamin doğusundaydı. Yeruşalim'den Eriha yolundaki Kirbet es-Samrah olduğu sanılır.
2/ Yahuda kralı Abiya İsrail kralı Yereboam'la savaş yaptığı zaman "Efraim dağlığında olan Tsemaraim dağında dikilip" Yereboam'a seslenerek konuşma yaptı (2.Tarihler 13:4-12). Efraim dağlığında bulunmasından daha kesin bilgimiz yoktur.
TSENAN
Nokta ya da belki sürüler yeri. Şefela'da Yahuda'ya ait bölgede bulunuyordu (Yeşu 15:37). Bir olasılıkla Tsaanan'dır. Düşman kuvvetleri "Yeruşalim'e kadar erişiyor.. Tsaanan'da oturan çıkmadı" (Mika 1:9,11). Tsaanan adı çıkmak eylemine benzer.
TSER
Naftali bölgesinde duvarlı kent (Yeşu 19:35).
TSEREDA
"Tseredalı bir Efraimi, Nebatın oğlu Yereboam (ve anasının adı Tserua idi, dul bir kadındı), o da elini krala karşı kaldırdı" (1.Krallar 11:26). Tsereda'nın Tsaretan olduğunu söyleyenler var. Konumu için Efraim'de başka yerler de öne sürülmüştür. (Bakınız TSARETAN'a).
TSERERA
RAB on iki bin kişilik İsrail ordusunu üç yüz kişiye indirip Gideon'un yönetimi altında "çoklukça çekirge gibi derede" yatan Midyaniler ve Amalekiler ve bütün doğu oğullarına karşı gönderdi. Bu üç yüz kişi çerağlarını sol elinde ve borularını sağ elinde tutup "RABBİN ve Gideon'un kılıcı" diye bağırınca "RAB her birinin kılıcını arkadaşına karşı ve bütün orduya karşı koydu; ve ordu Tserera'ya doğru, Beyt-şitta'ya kadar, Tabbat'ın yanında olan Abel-mehola sınırına kadar kaçtı" (Hakimler 7,20-23). Tserera kentinin nerede olduğu kesin olarak bilinmez. Ürdün ırmağının vadisinde olmasa gerek çünkü yakın olduğu Abel-mehola bu vadideydi.
TSİDDİM
Naftali bölgesinde duvarlı bir kent (Yeşu 19:35).
TSİKLAG
Yahuda'ya ayrılan bölgede "Edom sınırına doğru Cenub'un (Negev'in) en son kısmında olan" kentlerden biri (Yeşu 15:31). Şimeon'a verildi (Yeşu 19:5). Davut Filistiler ülkesinde oturduğu zaman kral Akiş onun Tsiklag'ta oturmasını buyurdu (1.Samuel 27:6). Amalekiler Tsiklag'ı ateşe verdiler (1.Samuel 30:1,2). Davut da Amalekiler'i vurdu ve kaçırdıklarını geri aldı (1.Samuel 30:16-20). Davut oradayken Saul'un ölümünden haber aldı (2.Samuel 1:1; 4:10). Debir ile Beerşeba arasında Gaza'nın güney doğusunda bulunan Tel el-Kuveilike olduğu öne sürülmüştür. Başka olasılık Zuheilike adlı yerdir.
TSİN
Sina yarımadasının ortasında bulunan çöl. İsrail oğulları Sina'dan sonra Paran çölüne yöneltildi (Sayılar 10:12; 12:16). Ülkeyi çaşıtlamaya gönderilen 12 kişi Paran çölünden gönderildi. "Çıktılar ve Tsin çölünden Hamat'a doğru giderken Rehoba kadar memleketi çaşıtladılar" ve işi bitirince "Paran çölüne, Kadeş'e" döndüler (Sayılar 13:3,21,26). Tsin çölü Paran çölünün kuzeyindeydi. Kadeş bu iki çölün birleştiği yerde olduğu sanılır.
TSİOR
Hebron'a yakın Yahuda'ya ait bir kent. (Yeşu 15:54). Hebron'un kuzey doğusunda 8 kilometre uzaklığındaki Sair adlı köy olduğu sanılır. Yahuda kralı Yoram'ın Edomiler'le savaştığı Edom'da ya da Edom sınırında bulunan Tsair adlı kent olma olasılığı vardır (2.Krallar 8:21).
TSİTS
Çiçek ya parlak şey. Lut denizinden dağlığa çıkan vadide bulunan bir yokuş. Yahuda kralı Yehoşafat'a saldıran Moab ve Ammon oğullarından büyük bir ordu Engedi'den bu yokuştan çıkıp Tekoa çölüne (Yeruel çölüne) geldiler (2.Tarihler 20:1,2,16,20). Engedi'nin az kuzeyinde bulunan Hasasa vadisi.
TSOAN
Mısır'ın eski bir kenti. Nil deltasının kuzey doğusundaki Menzale gölünün güney kıyısına yakın San el-Hagar adlı yerdeydi. RAB "Mısır ülkesinde, Tsoan bölgesinde, atalarının önünde şaşılacak işler yaptı" (Mezmur 78:12,43). Mısırdaki Tsoan Hebron'dan yedi yıl sonra kuruldu (Sayılar 13:22). M.Ö.1100 yılından M.Ö.660 yılına dek Mısır'ın başkenti sayılırdı: "Tsoan reisleri bütün bütün sefih oldular" (Yeşaya 19:11).
TSOAR
Küçük demektir. Bela adıyla da tanınan Tsoar ve Gomorra, Adma, Sodom, Tseboim kentleriyle birlikte Havza Şehirleri diye çağrılırdı. İbrahim tarafından seçme hakkını alan Lut bol sulu olduğundan "Havza şehirlerinde oturdu ve Sodom'a doğru çadır kurardı" (Tekvin 13:10-13). Sodom Gomorra ile birlikte günahlılığıyla tanındı: "Sodom halkı kötü ve RABBE karşı çok günahkardılar" (Tekvin 13:13). "Bunun gibi, rasgele cinsel ilişkide bulunan, doğal ilişki dışında sapıklık yapan Sodom ile Gomorra ve çevrelerindeki kentler de sonsuz ateş yargılaması altında bir örnek olarak segilenmektedir" (Yahuda 7). RAB o kentleri yok edeceğini İbrahim'e bildirince İbrahim 50 doğru kişiyle başlayarak en sonda 10 doğru kişinin hatırası için RAB'ten kentleri yok etmeyeceği vaadini alır. On doğru kişi bulunmadığı için "RAB Sodom üzerine ve Gomorra üzerine RAB tarafından göklerden kükürt ve ateş yağdırdı; ve o şehirleri ve bütün Havza'yı.. altüst etti (Tekvin 19:24,25). Ancak Lut ve kızları kurtuldu. Geriye bakan Lut'un karısı "tuz direği oldu" (a.26).
Lut yakın ve küçük bir kent olduğundan Tsoar'a kaçmak için melekten izin istedi. Melek isteğini kabul etti (Tekvin 19:18-21). Kentin adı bu nedenle küçük anlamındaki Tsoar oldu. Sonra orada kalmaktan korktuğu için dağa çıkıp mağarada oturdu (Tekvin 19:30).
Kazıbilimcilerin araştırmaları M.Ö. 2000 yılının sularınca bölgeye yaklaşık 600 yıl boyunca boşaltan bir facianın olduğunu gösteren kanıtları bulmuştur. Yosefus adlı tarihçi yazdığı çağda (İsa'dan hemen sonra) bu kentlerin kalıntılarının daha büsbütün Lut gölü suları tarafından kaplanmadığını bildirir (Yahudi Savaşları IV:4). Sodom ve öbür kentler göl sularının artık kaplamış olduduğu gölün kuzeyinde bulunan ovada bulunmaktaydı.
TSOBA
Tsoba Arami halklardan birine ait bir krallıktı. İbranice'deki Aram sözcüğü Eski Antlaşma'da genellikle Suriye diye çevrilir. Arami halklar adlarını ya Sam'ın oğlu Aram'dan ya da Nahor'un torunu Aram'dan ya da her ikisinden almışlardır. Eski Antlaşma'da "Suriye" ya da "Suriyeli" sözcüğü her geçtiği zaman aslında "Aram" ya da "Arami" kelimesidir. "Şam Suriyelileri Tsoba kralı Hadadezer'e yardım etmek için geldiler ve Davut Suriyeliler'den yirmi iki bin kişi vurdu. Davut Şam Suriyesi'ne asker koydu ve Suriyeliler Davud'a harç ödeyen kullar oldular. RAB Davud'u her gittiği yerde kurtardı" (2.Samuel 8:5,6). "Ammon oğulları Davud'a iğrenç oldukları gördüler ve Ammon oğulları.. Tsoba Suriyelileri'ni ücretle tuttular" (2.Samuel 10:6). Tsoba Şam'ın kuzeyinde Hamat ile Fırat ırmağının arasındaydı.
TSOFİM
Gözeticiler demektir. Balak İsrail'i lanetlesin Balam'ı "Tsofim kırına, Pisga tepesine götürdü" (Sayılar 23:14). (Bakınız PİSGA'ya).
TSOHELET TAŞI

TSOHELET TAŞI
Yılan ya da kaygın anlamına gelebilir. Davut yaşlanınca oğlu Adoniya "'Ben kral olacağım' diye kendini yükseltti" (1. Krallar 1,5). Bu genç adamın babasının isteğine karşı gelmesi Kutsal Ruh tarafından şöyle açıklanır: "Babası: 'Niçin böyle yaptın?' diye hiç bir vakit onu gücendirmemişti" (1. Krallar 1,6). "Adoniya En-rogel yakınında olan Tsohelet taşı yanında koyunlar ve sığırlar ve besili hayvanlar kurban etti ve bütün kardeşleri, kral oğullarınıve kralın kullarını ve bütün Yahuda adamlarını çağırdı" (1. Krallar 1,9). Davut bu başkaldırmayı bastırmak için oğlu Süleyman'ın Kidron deresindeki Gihon pınarının yanında kahin Tsadok tarafından kral olarak meshetmesine buyruk verdi. Birkaç yüz metre aşağıda Adoniya'yı kral olarak kutlayanlar bu törenin gürültüsünü ve nedenini duyunca korkarak dağıldılar (1. Krallar 1,28-53).
En-rogel Yahuda oğullarına ayrılan mirasın sınırı bu yerden geçiyordu: "Sınır Enşemeş sularına geçiyordu ve onun sonları En-rogel'de idiler; ve sınır Hinnom oğlu deresinden cenuba doğru Yebusi sırtına (o Yeruşalim'dir) yükseliyordu" (Yeşu 15,7-. Buna göre Yeruşalim Yahuda'ya ait değildi. Davut Yeruşalim'i Yebusiler'den alınca Yeruşalim Yahuda'ya bağlı oldu (2. Samuel 5,1-10). En-rogel Yeruşalim'in hemen doğusunda kuzeyden güneye doğru inen Kidron deresinin Yeruşalim'in güneyinde batıdan doğuya inen Hinnom oğlu deresiyle birleştiği noktanın yaklaşık 200 metre güneyinde bulunur. Bugün "Eyub pınarı" olarak tanınır.
TSORA
Dan bölgesinin sınırında bir kent (Yeşu 19:41). Yahuda'ya verilen bölgede ovadaydı (Yeşu 15:33). Ama Daniler orada otururdu (Hakimler 18:2). Şimşon'un babası "Daniler kuşağından, Tsoralı" Manoah idi (Hakimler 13:2). Şimşon gençliğini Tsora'ya yakın bir yerde geçirdi: "Ve Tsora ile Eştaol arasında Mahane-dan'da RABBİN Ruhu onu ileri sürmeye başladı" (Hakimler 13,24-25). Şimşon'u "Tsora ile Eştaol arasında babası Manoah'ın kabrine gömdüler" (Hakimler 16:31). Sorek vadisine (Vadi al-Sarar) bakan kuzey yamaçlarda bulunan bugünkü Sara adlı köydü.
TSUF
Babasının eşeklerini arayan Saul "Efraim dağlığından geçti ve Şalişa ülkesinden geçti ama onları bulmadılar; ve Şaalim ülkesinden geçtiler, orada da değillerdi; ve Benyaminilerin ülkesinden geçti ve onları bulmadılar. Ve Tsuf ülkesine geldiler." (1.Samuel 9:4). Saul oradan eve dönmeye hazırlanırken uşağı oradaki kentteki Tanrı adamından işi sormasını önerdi. Tsuf'un nerelerde olduğu tam kesinlik kazanmadı. Saul babasına dönmek üzere oradan Rahel kabrine ve ondan sonra Gibea'ya gidecekti (1.Samuel 10:2,5). Gibea Rahel'in kabrinin kuzeyindeydi. Kabrin güneyinde Beyt-lehem bulunurdu. Tsuf ülkesinin Beyt-lehem'e yakındı herhalde.
UFAZ
Yeremya Ufaz'dan getirilen altından söz eder (Yeremya 10:9). Daniel Dicle ırmağının kıyısında görmede gördüğü adam "beline saf Ufaz altını" kuşanmıştı (Daniel 10:5). Ufaz'ın konumuyla ilgili bilgimiz yoktur. Altınıyla ün kazanmış Ofir adının başka bir yazılış biçimi ya da altının türünü tanımlayan bir sözcük olduğu öne sürülmüştür.
UR
Kildaniler'in Ur kenti bugünkü Irak'ta bulunuyordu. Başka önerilerde bulunanlar olmuşsa da bunlar çeşitli sakıncalardan dolayı kabul edilmemektedir. İbrahim'in kardeşi Haran "doğduğu memlekette, Kildaniler'in Ur kentinde.. öldü (Tekvin 11:28). İbrahim'in babası Terah "Kenan ülkesine gitmek üzere Kildaniler'in Ur kentinden" İbrahim, Saray ve Lut'la birlikte çıktı "ve Haran'a geldiler ve orada oturdular" (Tekvin 11:31). Eski Haran'da Ur kentinde olduğu gibi Sin adlı ay tanrısına tapılırdı (Yeşu 24:2). Stefanos Ur kentinin Mezopotamya'da olduğunu ve Yüceliğin Tanrısı atası İbrahim'e orada göründüğünü bildirir (Res.İş. 7:2). Eski Ur kentinin höyüğü Tel el-Mukayyar Irak'ın güneyinde Fırat ırmağının kıyısında Nasiriye adlı yerin 14 kilometre batısında bulunmaktadır. Kazıbilimciler orada çok ilginç eski değerli eşyalar çıkarmıştır. İbrahim'in yaşadığı çağda o bölgede Kildaniler'in bulunmadığı öne sürülmüştür. Bu doğruysa kente "Kildaniler'in Ur kenti" denmesi yazıya aldığı zaman Kildaniler'i tanıyanlara Ur kenti nerede olduğunu açıklamak için olabilirdi.
UTS
"Uts ülkesinde bir adam vardı, adı Eyub idi.. bütün doğu oğullarından bu adam en büyüktü" (Eyub 1:1,3). Bu ülkenin nerede olduğu kesinlik kazanmadı. Yosefus gibi eski çağların uzmanları Şam'ın güneyinde olduğunu kabul etmişlerdir. Yeremya Mersiyeleri "Uts ülkesinde oturan Edom" kızından söz eder (4:21). Aynı Uts ülkesi ise daha güneyde Kenan ülkesinin doğusunda olan Edom bölgesinin bir kesimi olduğunu belirtir. Eyub'un doğu oğullarından bir adam diye çağrılması Uts'un Kenan ülkesinin güney doğusunda bulunduğuna bir işaret daha. Eyub'a teselli etmeye gelen dostları Edom yöresindendi. Onlardan biri Temanlı Elifaz'dı (Eyub 2:11). Teman Edom'un bir kenti. Adı Esav'ın torunu Teman'dan gelir (Tekvin 36:11).
UZZEN-ŞEERA
Efraim soyundan Şeera adlı kadın "aşağıki ve yukarıki Beyt-horon'u ve Uzzen-şeera'yı" yapandı (1.Tarihler 7:24). Şeera'nın doruğu anlamına gelebildiği sanılır. Kentle ilgili başka bilgimiz yoktur. Beyt-horon'a yakın olabilirdi. Yukarıki Beyt-horon Yeruşalim'in kuzey batısında 18 kilometre uzaklığındaydı. İki Beyt-horon arasında yalnız 3 kilometre vardır. Bu uzaklıkta yer 250 metre çukurlaşır. Deniz kıyı ovasından dağlık bölgeye çıkan önemli bir yol aşağıki ve yukarıki Beyt-horon'dan geçerdi. (Bakınız BEYT-HORON'a).
VERİYA
Bugünkü Yunanistan'ın Verria kenti. Selanik'in güney batısında 80 kilometre uzaklığında bulunuyor. Selanik'te Yahudiler'den tehlike çıkacağını anlayan yeni inanlılar "gece bastırınca.. Pavlus'la Silas'ı hemen Veriya'ya gönderdiler" (Res.İş. 17:10). Oradaki sinagogta Söz'ü yaydılar. Selanikt'teki Yahudiler'den "daha aydın görüşlü" olan Veriyali Yahudiler ve belki de Tanrı'ya tapan Yunanlılar "yayılan sözü gözle görülür bir biçimde benimsediler. Bildirilen konular gerçekten böyle midir diye günden güne Kutsal Yazılar'ı araştırdılar. Böylece aralarında birçoğu iman etti. Saygıdeğer Yunanlı kadınlarla önemli sayıda erkek de onların yanı sıra iman etti" (Res.İş. 17:11-12). Ama Selanik'te oturan Yahudiler artlarına düşüp tekrar ortalığı karıştırınca Pavlus'la Silas yine oradan kaçmak zorunda kaldı. (Res.İş. 17:13-15). Makedonya'dan geçip Yunanistan'da üç ay kaldıktan sonra Suriye'ye açılmaya amaçlayan Pavlus Yahudiler'in düzenleri yüzünden yeniden Makedonya üzerinden gitmek zorunda kalırken ona yoldaşlık yapan birçok kardeş arasında "Veriya'dan Piros oğlu Sopater" vardı (Res.İş. 20:4).
YABBOK
Kaynağı bugünkü Ürdün krallığının başkenti Amman olan Rabba kentinin yakınlarında olan bir çay. Oradan kuzey doğu yönüne aktıktan sonra kuzey batı ve batı yönlerine akarak Lut denizinin kuzeyinde 32 kilometre uzaklığında Erden ırmağına dökülür. Yakup dayısı Laban'la bir saldırmazlık antlaşması yaptıktan sonra Ürdün ırmağının doğusundaki Gilead dağındaki Mitspa adlı yerden ayrılınca Mahanaim'e gitti(Tekvin 31:25,49; 32:1-2)). Karılarını ve çocuklarını Yabbok çayından geçirdikten sonra orada bir adamın kendisiyle güreştiği "yerin adını Peniel koydu.. Penuel'i geçtiği zaman, güneş üzerine doğdu ve uyluğu üzerinde aksıyordu" (Tekvin 32:30,31). Penuel Yabbok çayında önemli bir geçit olmalıydı ki, orada başka kuşaklar bir savunma kulesini dikmişlerdi. Yakup Esav'la görüştükten sonra "Sukkot'a göç etti ve kendisine ev kurdu ve hayvanlarına ağıllar yaptı onun için bu yerin adına Sukkot (ağıllar) denir" (Tekvin 33:16). Sukkot Yabbok çayının kuzeyinde yaklaşık iki kilometre uzaklığındaki Tel Ahsas olduğu düşünülmektedir.
Ruben oğulları ve Manasse kuşağının yarısı, Gad oğullarıyla birlikte Amoriler kralı Sihon'un ülkesini paylaştılar. Ruben Sihon'un ülkesinin Lut gölünün doğsunda bulanan kesimini aldı. Gad ise Galile gölünden Lut gölüne kadar Erden vadisinin doğusunu ve Ruben'in sınırından Yabbok çayına kadarki dağlığı aldı. Manasse kuşağının yarısı da bunun kuzeyinde mirasını aldı (Yeşu 13:15-31).
YABEŞ-GİLEAD
Erden'in doğusundaki Gilead bölgesinde bir kent. Yabeş kuru demektir. Benyamin'i cezalandırmak için açılan savaşa katılmayan Yabeş-Gilead cezalandırıldı. Kentten 400 kız kaçırılıp Benyamin'e verildi (Hakimler 21). Ammoniler Yabeş-gilead'ı kuşatınca kral Saul kenti kurtardı (1.Samuel 11:1-11). Filistiler Gilboa dağında Kral Saul ve ordusunu yenince ölen kralın cesedini "Beyt-şan'ın duvarına çaktılar" (1. Samuel 31,10). Yabeş-gilead halkı haberi alınca daha önce kendilerine yardım eden kralın hatırası için "bütün gece yürüdüler, Saul'un cesedini ve oğullarının cesetlerini Beyt-şan duvarından aldılar.. Yabeş'te olan ılgın ağacı altında gömdüler" (1. Samuel 31,12-13). Yıllar sonra Davut "gidip Saul'un kemiklerini ve oğlu Yonatan'ın kemiklerini Yabeş-gilead erlerinden aldı.. Filistiler'in onları asmış oldukları Beyt-şan meydanından onları bu erler çalmışlardı.. kemiklerini babası Kiş'in kabrine gömdüler.. Ve bundan sonra Tanrı yurt için duaları kabul etti" (2. Samuel 21,12-14). Başka insanlarla olan ilişkilerimizi düzelttiğimiz zaman Tanrı dualarımızı kabul eder. Yabeş-gilead'ın Erden'e akan Yabis vadisindeki Tel Abu Karaz olduğu sanılır. Beyt-şean'ın güney doğusunda 15 kilometre uzaklığındaydı.
YABETS
Yükseklik demektir. Yahuda'da katiplerin oturduğu bir kent (1.Tarihler 2:55).
YABNE
"O (yani Tanrı) bina ettiriyor" anlamında. "Tanrı bina ettiriyor" anlamındaki Yabneel aynı yer idiyse Yahuda'nın kuzey sınırında bulunup Baala dağıyla Ak Deniz arasındaydı (Yeşu 15:11). Yahuda kralı Uzziya "Tanrı bilgisinde onu terbiye eden Zekarya günlerinde Tanrı'yı aramaya koyuldu ve RABBİ aradığı günlerde Tanrı onun işini rast getirdi. Ve çıkıp Filistiler'e karşı savaştı, Gat'ın duvarını ve Yabne'nin duvarını ve Aşdod'un duvarını yıktı.. ve Filistiler arasında kentler yaptı" (2.Tarihler 26:5,6). Yabneel'in konumu bu olaylara uygun düşüyor. Orijinal adın Yabneel idiyse Filistiler Tanrı'yı anmak istemeyince Yabne'ye kısaltmış olabilirdi. Yafa'nın güneyinde 11 kilometre uzaklığında ve denizden 3 kilometre uzaklığında bulunan Jebuah adlı köydü.
YABNEEL
"Tanrı bina ettiriyor" anlamında.
1/ Yahuda'nın kuzey sınırında bulunup Baala dağıyla Ak Deniz arasındaydı (Yeşu 15:11). Yabne adlı yer olduğu sanılır. (YABNE'ye bakınız).
2/ Naftali sınırında bir kent (Yeşu 19:33).
YAFİA
"O (yani Tanrı) aydınlatsın" anlamında. Zebulun'un güney sınırının doğusunda bulunan bir kent (Yeşu 19:12). Nasıra'nın güney batısında iki buçuk kilometre uzaklığında bulunan bugünkü Yafa adlı yerdir.
YAFA
İbranice'de Yafo adı güzellik demektir. Yeruşalim'in kuzey batısında yaklaşık 50 kilometre uzaklığında bir liman kenti. Dan'a ayrılan bölgenin sınırı "Yafa karşısında olan sınırı ile Rakkon'dur" (Yeşu 19:46). Sur kralı Huram kral Süleyman'a şunu dedi: "Libnan'dan kereste keseriz ve onu sallarla denizden Yafa'ya kadar sana getiriz" (2.Tarihler 2:16). Aynı şey sürgünden sonra yapılan tapınağın kurulması için yapıldı (Ezra 3:7). "Yunus.. Yafa'ya indi ve Tarşiş'e giden gemi buldu" (Yunus 1:2). Petros Yafa'ya çağrılıp ölmüş Tabita (Dorkas) adlı kızkardeş için dua ettikten sonra cesede yönelerek "Tabita, ayağa kalk!" dedi. "Kadın gözlerini açtı, Petros'u görünce oturdu" (Res.İş. 9:39,40). "Petros bir süre Yafa'da dericilikle uğraşan Simon adlı birinin yanında kaldı" (Res.İş. 9:43). Oradayken Kornilyus onu çağırdı ve Rab bir görmeyle Uluslar'dan insanlara gitmekten çekinmemesi gerektiğini öğretti (Res.İş. 10:5,9-23).
YAGUR
Konut demektir. "Yahuda oğulları kuşağının Edom sınırına doğru Cenub'un (Negev'in) en son kısmında olan" kentlerden biri (Yeşu 15:21).
YAHATS
İsrail oğullarının Amoriler'in kralı Sihon'u yendikleri yer (Sayılar 21:23). Ruben bölgesindeki kentlerden biri (Yeşu 13:18). Levililer'e verildi (Yeşu 21:36). Daha sonraki çağlarda Moab kenti yeniden aldı: "Heşbon'la Eleale feryat ediyorlar; sesleri Yahats'a kadar erişiyor; bunun için Moab'ın silahlı adamları yüksek sesle bağırıyorlar" (Yeşaya 15:4).
YAHUDA
Yakub'un Lea'dan dördüncü oğlu. Annesi "Bu defa RABBE hamdedeceğim" diyerek sevincini belirtmek için dünyaya getirdiği oğula "O (Tanrı) övülsün" anlamındaki Yahuda adını verdi (Tekvin 29:35). Yahuda'ya verilen bölge büyüktü (Yeşu 15:1-63). Dan ile Benyamin bölgeleri onun kuzeyindeydi. Sınır hemen hemen düz olarak Lut denizinin kuzeyinden Ak Deniz'e kadar doğudan batıya gidiyordu. Sınır Yeruşalim'in güneyinden geçiyordu. Batı sınırı Ak Deniz ve doğu sınırı Lut deniziydi. Güney sınırı Edom sınırıydı (Yeşu 15:21). Bu bölge Rehoboam zamanında ülke ikiye bölününce bir krallık oldu (1.Krallar 12).
YAHUDİYE
Romalılar'ın Filistin'in en güney kesimine verdiği ad. Uzunluğu kuzeyden güneye Beytlehem'den Beerşeba'ya kadar 88 kilometreydi ve genişliği kırk elli kilometreydi. Bölgenin yarısı çöldü. Vaftizci Yahya'nın hizmetinin başlangıcında "Kayser Tiberius'un imparator oluşunun on beşinci yılında, Pontius Pilatus Yahudiye ülkesinde valiydi" (Luka 3:1). İsa "Yahudiye'nin Beytlehem kasabasında" doğdu (Matta 2:1). "Galile'den yoğun bir topluluk İsa'nın ardı sıra gitti. Yahudiye'den, Yeruşalem'den.. yoğun toplulukla yapmakta olduğu işleri haber alarak O'na geldiler (Markos 3:7,. Dirilişinden sonra Rab İsa habercilere şunları bildirdi: "Kutsal Ruh sizlere geldiğinde güç ile kuşanacaksınız. Yeruşalem'de, tüm Yahudiye'de, Samiriye'de ve dünyanın en ırak köşesine dek benim tanıkları,m olacaksınız" (Res.İş. 1:.
YAHUDİYE ÇÖLÜ
Kimi zamanlar İbranice'de boşluk, tenhalık anlamındaki Yeşimon adıyla anılıyorsa da, Türkçe çevirisinde adı çöl diye geçiyor. (Sayılar 21:20; 23:28; 1.Samuel 23:19,24 26:1). Yahudiye çölü Lut denizinin kuzey batısındaydı. Vaftizci Yahya'nın burada kaldığı sanılır çünkü vaftiz ettiği Ürdün ırmağından uzak değildi (Markos 1:4,5; Luka 3:2). Aynı şey İsa'nın şeytan tarafından denenmesi için geçerli. Vaftizinden sonra "Ruh O'nu hemen çöle yöneltti" (Markos 1:12,13).
YANİM
Uykuya dalmış demektir. Beyt-tappuah, Afeka ve Hebron ile birlikte sıralanan Yahuda dağlığında bir kent (Yeşu 15:53).
YANOAH
Sessiz demektir.
1/ Aşur kralı Tiglat-pileser'in Naftali ülkesinde aldığı kentlerinden biri Abel-beyt-maaka, Kedeş ve Hatsor'la birlikte sıralanır (2.Krallar 15:29).
2/ Tanaat-şilo ile Atarot arasındaki Efraim sınırı bu kentin doğusundan geçiyordu (Yeşu 16:6,7).
YARMUT
Yükseklik demektir
1/ Adullam, Soko, ve Azeka ile birlikte sıralanan Yahuda bölgesindeki ovada bir kent (Yeşu 15:35). Yeşu ile İsrail oğullarıyla barış yaptığı için Gibeon'a karşı birleşen krallardan biri olan Piram'ın kenti (Yeşu 10:3,5). Şefela'da Surar vadisinin güneyinde, Yeruşalem'den 29 kilometre uzaklığında bulunan bugünkü Yarmuk.
2/ İssakar bölgesinde Levililer'e verilen bir kent (Yeşu 21:29). Remet (Yeşu 19:21) ve Ramot (1.Tarihler 6:73) aynı adın başka yazılış biçimleri olsa gerek (Bakınız RAMOT'a).
YATTİR
Yahuda bölgesinin dağlığında bir kent (Yeşu 15:48). Debir'in yöresinde bulunuyordu herhalde (Yeşu 15:49). Kahinlere verildi (Yeşu 21:14; 1.Tarihler 6:57). Davut akıncılık yaptığı günlerde çapul malından Yattir'e yollardı (1.Samuel 30:27).
YAVAN
Nuh oğlu Yafet oğlu "Yavan'ın oğulları: Elişa, Tarşiş, Kittim ve Dodanim. Memleketlerinde her biri diline göre, milletlerinde kabilelerine göre milletlerin adaları bunlardan bölündüler" (Tekvin 10:2-5). Yavan'ın Yunan'la ilgili olduğu sanılır. Eski çağda Ege bölgesinde koloniler kuran ve Yunancada İones adıyla tanınan halktı. Yeşaya aynı konuyu şöyle vurgular RAB'ten getirdiği sözde: "Onlardan kaçıp kurtulanları uluslara, Tarşiş'e, Pul'a ve Lud'a (yay çekenlere), Tubal'a ve Yavan'a ünümü işitmemiş ve yüceliğimi görmemiş olan uzaktaki adalara göndereceğim ve uluslar arasında yüceliğimi bildirecekler" (Yeşaya 66:19). RAB Daniel'e Büyük İskender'in imparatorluğunu ve dörde bölünmesini açıklarken Yunan ili kralı dediği zaman İbranice'de Yavan adını kullanır: "O kıllı ergeç Yunan ili kralıdır; ve gözleri arasında olan büyük boynuz birinci kraldır (Büyük İskender). Kırılmış ve yerine dört boynuz çıkmış olana gelince, o ulustan dört krallık çıkacak ama onun gücünde olmayacaklar" (Daniel 8:21).
YAZER
Yardım edici demektir. Gilead ülkesine yakın Ruben ve Gad oğullarının Erden'in doğusunda görüp hayvancılıkları için beğendikleri bir ülke: Yazer ülkesi (Sayılar 32:1,2). Bu yörenin kenti Yazer, Gad kuşağına ayrıldı (Sayılar 32:35) ve Levililer'e verildi (Yeşu 21:39). Belki Heşbon'un kuzeyindeki Kirbet Jazzir.
YEARİM DAĞI
Ormanlar dağı demektir. Yahuda'nın kuzey sınırının batısında bulunan bir dağ (Yeşu 15:10). Kesalon da Yearim dağının yanında bulunan bir kent (Yeşu 15:10). Bir uzman Yeruşalem'in batısında 16 kilometre uzaklığındaki Kesla olduğu üzerinde durur.
YEBUS (YEBUSİ)
Yebusi halkının Davut zamanına kadar Yeruşalim'de tuttukları tepe. Benyamin ile Yahuda arasındaki sınırın Yebusi sırtından geçtiği bildirilir: "Sınır kuzeye doğru olan Refaim deresinde, Hinnom oğlu deresinin önündeki dağın en son kısımına iniyordu; ve güneye doğru Hinnom deresine, Yebusi sırtına iniyordu ve En-rogel'e iniyordu" (Yeşu 18:16). Yebusi sırtı Yeruşalim'dir (Yeşu 15:8; 1.Tarihler 11:4). Hinnom deresi Yeruşalim'in güneyinde batıdan doğuya doğru uzanır kuzeyden güneye uzanan Kidron deresiyle bağlanır. "Adam Yebus'un karşısında vardı (o Yeruşalim'dir)" (Hakimler 19:10). "Sen buraya girmeyeceksin, fakat körler ve topallar seni kovacaklar" diyen Yebusiler'i yenip Sion hisarını alan Davut ona "Davud'un şehri" adını koydu (2. Samuel 5,6-10). Bu Hinnom ile Kidron derelerine bakan Yeruşalim'in yüksek tepesiydi.
YEGAR-SAHADUTA (GALED)
Padan-aram'dan yedi günlük bir yolculuktan sonra kendisinden kaçan damadı Yakup'a Gilead dağında yetişen Laban Yakup'la barış antlaşmasını yapınca buna tanıklık etmek için bir taş yığını kurdular. Yakup İbranice'de buna "Galed" adını verirken Laban Aramice'de buna "Yegar-sahaduta" dedi. Her ikisi "şehadet yığını" demektir. Buna ayrıca "gözetleme kulesi" anlamındaki Mitspa adı verildi "Çünkü.. 'Birbirimizi gözden kaybettiğimiz zaman, RAB seninle benim aramızda gözcü olsun'" (Tekvin 31:23,46-49).
YEHOŞAFAT VADİSİ
Kidron vadisi, Kidron deresi Yehoşafat vadisi diye adlandırılan yerle bir sayılmıştır. Oysa bu konu kesinlik kazanmamıştır. Kimi uzmanlar Yehoşafat deresinin belirli bir yerin adı olmayıp simgesel ad olduğu üzerinde dururken kimileri başka yerleri öne sürmekteler. Yalancı tanrılara tapıcılığı durdurmaya çalışan Yahuda kralları Kidron deresinde putları yakar ya da toz oluncaya kadar onları ezerlerdi (1.Krallar 15:13). Bu olay yerin peygamberler tarafından Yehoşafat diye adlandırılmasında rol oynamış olabilir. Yehoşafat "RAB yargılamıştır" demektir. "Bütün ulusları toplayacağım ve onları Yehoşafat deresine indireceğim.. mirasım İsrail'den ötürü onlara orada yargı uygulayacağım" (Yoel 3:3,12). Zekarya Yeruşalim'e saldıran bütün ulusları yargılamaya geldiği zaman RABBİN ayaklarının Zeytinlik dağı üzerinde duracağını belirtir (Zekarya 14:4). Zeytinlik dağı Kidron deresine bakar. Kidron bulanık ya da koyu demektir. Kaynağı Yeruşalem'in kuzeyinde olan bu dere ancak kışın suyla doludur. Yeruşalem'deki tapınak tepesiyle doğusunda bulunan Zeytinlik dağı arasından aktıktan sonra Yahudiye çölünden dolanarak Lut gölüne boşalır.
YEHOVA-NİSSİ (YAHVE-NİSSİ)
"RAB (Yahve) bayrağımdır" demektir. "Amalek geldi ve İsrail'le Refidim'de savaştı. Musa Yeşu'a dedi: Bize adamlar seç ve çıkıp Amalek'le savaş; yarın ben, Tanrı'nın değneği elimde olarak, tepenin başında duracağım.. Musa elini kaldırdığı zaman İsrail galip geliyordu ve elini indirdiği zaman Amalek galip geliyordu" (Çıkış 17:8-11). Harun ile Hur ellerini destekleyince "Yeşu Amalek'i ve halkını kılıç ağzı ile kırdı" (Çıkış 17:13). RABBİN verdiği yengiyi anmak için "Musa bir mezbah yaparak adını Yehovah-nissi koydu" (Çıkış 17:15). Refidim Horeb dağına yakında (Yeşu 17:1,6).
YEHOVA-ŞALOM (YAHVE-ŞALOM)
"RAB (Yahve) esenliktir" demektir. Gideon'a görünen RABBİN meleği "Abiezri Yoaş'ın Ofra kentindeki meşe ağacı altında oturdu" (Hakimler 6:11). "Gideon RABBİN meleği olduğunu gördü; ve Gideon dedi: 'Eyvah, ya Rab Yehovah! çünkü RABBİN meleğini yüz yüze gördüm.' Ve RAB ona dedi: 'Sana selamet olsun; ölmeyeceksin.' Ve Gideon orada RABBE bir mezbah yaptı ve onun adını Yehova-şalom koydu; bugüne kadar hala Abiezriler'in Ofra kentindedir" (Hakimler 6::22-24). Gideon İsrail'i yönettiği zaman Ofra'da oturdu (Hakimler 8:27; 9:5). Gideon Manasse kuşağındandı (Hakimler 6:16). Bu kentin konumu için çeşitli öneriler verilmiştir. Bunların arasında Tabor dağı ile Beyt-şan arasında bulunan et-Tayibe adını taşıyan başka bir yer en uygun olanı görünür. Ofra adının kara sihirbazlıkla ilgili olduğunu düşündüklerinden Araplar bu adı mutlu, şanslı anlamına gelen et-Tayibe adıyla değiştirmek eğilimindeymişler.
YEHOVA-ŞAMMA (YAHVE-ŞAMMA)
"RAB (Yahve) oradadır" demektir. Sürgün zamanında Yeruşalim'in harabe ve tapınağın yıkıllı kaldığı sırada Yeruşalim için Hezekiel peygambere verilen çok umut verici bir ad. RABBİN bıraktığı, artık korumadığı kente RAB oradadır denecektir (Hezekiel 48:35).

YEHOVA-YİRE (YAHVE-YİRE)
"RAB (Yahve) sağlayacaktır" demektir. Moriya ülkesine gidip RABBİN gösterdiği dağda yakılan sunu sunmaya giden İbrahim'e oğlu İshak "İşte ateş ve odun; ama yakılan kurban için kuzu nerede?" diye sorar. İbrahim, "Oğlum, yakılan kurban için kuzuyu Tanrı kendisi sağlar" dedi (Tekvin 22:7,. Oğlunu boğazlamak için bıçağı alan İbrahim'i RABBİN meleği durdurdu. "İbrahim gözlerini kaldırıp gördü; ve işte.. bir koç çalılıkta boynuzlarından tutulmuştu. İbrahim gidip koçu aldı ve oğlunun yerine onu yakılan kurban olarak sundu. İbrahim o yerin adını Yehova-yire (RAB sağlayacaktır) koydu; nasıl ki bugüne kadar: RABBİN dağında sağlanacaktır deniliyor" (Tekvin 22:11-14).
YEHUD
Övgü demektir. Dan bölgesinin sınırında Baalat ile Bene-berak arasında adı geçen bir kent (Yeşu 19:45). Bugün Yafa'nın güney doğusunda 8 kilometre uzaklığında bulunan Yazur adlı yer olduğu sanılır.
YERUEL
Tanrı tarafından kurulan demektir. Yahuda kralı Yehoşafat'a saldıran Moab ve Ammon oğullarından büyük bir ordu Lut denizinin batı kıyısındaki Engedi'deydi. Yahaziel şöyle peygamberlikte bulundu: "Yarın onlara karşı inin; işte onlar Tsits yokuşundan çıkıyorlar; ve onları vadinin sonunda, Yeruel çölünün önünde bulacaksınız" (2.Tarihler 20:14,16). Tsits yokuşu Engedi'nin az kuzeyinde bulunan Hasasa vadisiydi. Vadinin sonu yokuşun sonundaki dağılık gerek. Yehoşafat Ammon oğullarının ve Moabiler'in saldırısını karşılamak için halkla birlikte Tekoa çölüne çıktı (2.Tarihler 20:20). Tekoa çölü Yeruel çölünün önünde olsa gerek.
YERUŞALEM
Adın başka bir şekli Yeruşalim. Bazı çevrelerde Kudüs olarak bilinir. Kentin konusunun Kutsal Kitap'taki ilk geçmesi kralları yenmekten dönen İbrahim'in Yüce Tanrı'nın kahini ve Salem kralı Melkisedek tarafından kutlu kılınması olayı olduğu sanılır (Tekvin 14:18). Salem selamette, esenlik içinde demektir. Kralın vadisi anlamındaki Şave vadisine yakındı (Tekvin 14:17). Salem'i Yeruşalim'le bir saymak için bir sakınca görülmüyor. Bir Mezmur Salem'i Sion'le bir sayar (Mezmur 76:2). Sion Yeruşalim'i simgeleyen bir adtır. Melkisedek (doğruluk kralı) adına çok benzeyen Adoni-tsedek (doğruluk efendisi) adını taşıyan bir kişi Yeruşalim kralıydı Yeşu zamanıda (Yeşu 10:3).
Yebusi ya da Yebus, Yebusi halkının Davut zamanına kadar Yeruşalim'de tuttukları tepe. Benyamin ile Yahuda arasındaki sınırın Yebusi sırtından geçtiği bildirilir: "Sınır kuzeye doğru olan Refaim deresinde, Hinnom oğlu deresinin önündeki dağın en son kısımına iniyordu; ve güneye doğru Hinnom deresine, Yebusi sırtına iniyordu ve En-rogel'e iniyordu" (Yeşu 18:16). Yebusi sırtı Yeruşalim'dir (Yeşu 15:8; 1.Tarihler 11:4). Hinnom deresi Yeruşalim'in güneyinde batıdan doğuya doğru uzanır kuzeyden güneye uzanan Kidron deresiyle bağlanır. "Adam Yebus'un karşısında vardı (o Yeruşalim'dir)" (Hakimler 19:10).
"Sen buraya girmeyeceksin, fakat körler ve topallar seni kovacaklar" diyen Yebusiler'i yenip Sion hisarını alan Davut ona "Davud'un şehri" adını koydu (2. Samuel 5,6-10). Bu Hinnom ile Kidron derelerine bakan Yeruşalim'in yüksek tepesiydi. Daha sonra bu ad Yeruşalim'in tümüne verildi. Tıpkı Korah oğullarının bir mezmurunda şöyle dendiği gibi: "Sion'un çevresinde gezin, etrafını dolanın, kulelerini sayın; hisarlarına iyi bakın, saraylarını seyredin: öyle ki, onu gelecek kuşağa anlatasınız. Çünkü bu Tanrı her zaman ve sonsuza dek bizim Tanrımız'dır; ölüme dek o bize yol gösterecektir" (Mezmur 48:12-14). Sion Tanrı'nın kenti, Tanrı'nın özellikle kurtarışını açıkladığı yer olarak tanınırdı: "RAB büyüktür, Tanrımız'ın ğkentinde, kutsal dağında övgüye çok layıktır. Kuzey yanlarında büyük Kral'ın kenti, yüksekliği güzel olan Sion dağı bütün yerin sevincidir. Tanrı onun saraylarında yüksek kule olarak kendini bildirmiştir" (Mezmur 48:1-3).
Davut ve Süleyman'ın zamanında İsrail'in başkenti ve tapınağın kuruluşundan sonra ülkenin tapınma merkeziydi. Krallığın ikiye bölünmesinden sonra İsrail kralları olanca güç ve akıllılıklarıyla Yeruşalim'in bu çekiciliğine karşı durmaya çalıştılar. Sürgünden sonrsa yine ülkenin siyasal ve dinsel merkezi oldu. Yeni Antlaşma çağında bu iki yönlü önemi südürüyordu. İsa kendisini Mesih olarak yadsıyan Yahudi ulusunun cezalandırılacağını önceden bildirdi. Bunun ağırlığı Yeruşalim'in yıkılışında toplanacaktı (Matta 24:2,15,16). Bu söz çağımızın 70 yılında gerçekleşti.
Peygamberler Yeruşalem'in Tanrı hükümranlığının başkenti olacağını belirtir: "Son günlerde..dağların başında RAB evinin dağı pekiştirilecek.. Çünkü yasa Sion'dan ve RABBİN sözü Yeruşalim'den çıkacak. Uluslar arasında hükmedecek, çok halklar hakkında karar verecek; ve kılıçlarını sapan demirleri.. yapacaklar; ulus ulusa karşı kılıç kaldırmayacak ve artık savaşı öğrenmeyecekler" (Yeşaya 2:2-4). Yeni Antlaşma imanlıların yaklaştığı dağın "Sion dağı, diri Tanrı'nın kenti, göksel Yeruşalem" olduğunu bildirir (İbraniler 12:22; Vahiy b.21 ve 22'ye de bakınız).
YERUŞALİM
(YERUŞALEM altına bakınız)
YEŞANA
Eski demektir. Yahuda kralı Abiya'nın İsrail kralı Yereboam'dan aldığı kentlerden biri (2.Tarihler 13:19). Beyt-el'le birlikte sıralanır.
YEŞİMON
Boşluk, tenhalık demektir. Türkçe çevirisinde çöl diye geçer şu ayetlerde: Sayılar 21:20; 23:28; 1.Samuel 23:19,24 26:1). Lut denizinin kuzey batısındaki Yahudiye çölü olduğu sanılır. Ama Sayılar'daki ayetler az bir olasılıkla Lut denizinin kuzey doğusundaki çölden söz etmekteler. Mezmur 68:7 ayetindeki Yeşimon Mısır'dan çıktıktan sonra İsrail oğullarının dolaştıkları birçok çöl için genel bir ad olsa gerek.
YEŞUA
Sürgünden dönenlerden bazılarının yerleştiği Yahuda bölgesinde bir kent (Nehemya 11:26). Molada ile sıralanır. "Edom sınırına doğru Cenub'un en son kısmında olan" Yahuda kentlerinden biri (Yeşu 15:26. Amam ve Molada ile birlikte sıralanır. Şimeon kuşağına ayrılan Şeba aynı yer olsa gerek (Yeşu 19:2).
YİZREEL
Tanrı eker demektir.
1/ Davut'un eşlerinden biri olan Ahinoam'ın memleketi (1.Samuel 25:43). Yahuda dağlında bir kent (Yeşu 15:56). Karmel, Zif, Yutta ve Yokdeam ile sıralanır.
2/ Kesullot ve Şunem'le birlikte sıralanan İssakar'da bir kent ve çevresindeki verimli ova (Yeşu 19:18). Şunem Tabor'un güneyinde bulunan bugünkü Solem'dir. Bu yerin beş kilometre güneyindeki Zerin Yizreel kentidir. Yizreel ovası Galile dağlık bölgesiyle Efraim dağlığı arasında, Tabor dağının güneyindeydi. Ovanın batı ağzında Yizreel kenti bulunuyordu doğu ağzı Erden vadisine açılır. Yizreel kentinin batısında bulunan Tabor ile Megiddo arasındaki üçgen biçimli ova Yizreel adının Yunancası olan Esdraelon ovası olarak tanınır (ARMAGEDON ve MEGİDDO başlıkları altına bakınız). Yizreel ovasına inmeden önce Efraim dağlığının kuzey ucunda Yizreel kentinin yakınlarındaki Gilboa dağında Filistiler'in önünde kaçan İsraililer düştüler (1.Samuel 31:1). Yonatan orada öldürüldü, Saul kendi canına kıydı (1.Samuel 31:4-6). Bu savaştan önce "İsraililer Yizreel'deki pınarın yanına ordugah"kurmuşlardı (1.Samuel 29:1).
İsrail krallarının bazılar "Yizreel'de, Samiriye kralı Ahab'ın sarayı yanında, Yizreelli Nabot'un bir bağı vardı" (1.Krallar 21:1). Bu yeri ona göz diken Ahab için karısı İzebel korkunç bir düzenle aldı. İlya peygamber gelip Ahab'ın soyu için kanlı ölümler ilan etti (1.Krallar 21:19,23,24). RABBİN sözüne göre savaşta ölen Ahab'ın kanını arabasını yıkadıkları zaman köpekler yaladılar (1.Krallar 22:37,38). Yehu Ahab'ın oğlu Yoram'ın cesedini Yizreelli Nabot'un tarlasına attırdı (2.Krallar 9:24-26). Yizreel duvarındaki saray penceresinden atılan İzebel'in cesedini köpekler yedi (2.Krallar 9:30-37).
Hoşea peygambere RAB oğluna Yizreel adını koymasını buyurdu, çünkü Yizreel'de dökülen kanın öcünü çok geçmeden Yehu evinden alacaktı. "Yizreel deresinde İsrail'in yayını" kıracaktı (Hoşea 1:4,5). RAB İsrail'i sadakatla kendine nişanlayacağı zaman "yer buğdaya ve yeni şaraba ve yağa cevap verecek ve onlar Yizreel'e (Tanrı'nın ektiğine) cevap verecekler." RAB memlekette kendisi için onu (İsrail'i) ekecekti (Hoşea 2:21-23).
YOG-BEHA
Tepecik demektir. Gad kuşacağının yeniden kurduğu kentlerden biri (Sayılar 32:35). Gideon bu kentin doğusuna kadar Midyaniler'i kovaladı (Hakimler 8:11). Ürdün'ün başkenti Amman'ın kuzey batısında 10 kilometre uzaklığında bulunan Jubeyha adlı yer.
YOKDEAM
Yahuda dağlında bir kent (Yeşu 15:56). Karmel, Zif, Yutta ve Yizreel ile sıralanır.
YOKMEAM
Efraim bölgesinde Kohat oğullarına verilen Kibtsaim kenti 1.Tarihler 6:68 ayetinde Yokmeam adıyla tanıtılır (Yeşu 21:22). Beyt-horon ile Gezer kentleriyle birlikte konusu edilir. Beyt-horon Yeruşalem'in kuzey batısında 18 kilometre uzaklığında bulunurken Gezer aynı yönde Yeruşalem'den 9 kilometre daha uzaktaydı. Kibtsaim kentinin konumuyla ilgili kesin bilgimiz yoktur. Ama büyük olasılıkla Beyt-horon ile Gezer'in arasındaydı.
YOKNEAM
"Karmel'de Yokneam kralı" Yeşu'un kuvvetlerince yenilgiye uğratılan Kenanlı krallardan biriydi (Yeşu 12:22). Zebulun bölgesinde Levililere verilen bir kent (Yeşu 21:34). Zebulun kuşağının sınırı "Yokneam karşısında olan vadye erişiyordu (Yeşu 19:11). Megiddo'nun kuzey batısında 11 kilometre uzaklığındaki Tel Keimun'dur.
YOKTEEL
Tanrı'nın yengi ödülü demektir.
1/ Yahuda kralı Amatsya "Edom'u.. vurdu ve Sela'yı savaşla aldı, onun adını Yokteel koydu" (2.Krallar 14:7). Bu adı Tanrı'nın verdiği yengiyi anmak için verdi. Edom'un başkentiydi. Lut Denizi'nin güneyinde 80 kilometre uzaklığındaydı. Dik kayalarda oyulmuş ve girişi kolaylıkla savunulabilen dar bir tek geçitten olan bir kent. Petra adıyla da tanınır. Petra Eski Yunanca'da kaya demektir. (Sela İbranice'de kaya demektir)
2/ Yahuda'ya ait ovada bir kent (Yeşu 15:38). Mitspe ve Lakiş ile sıralanır.
YOTBA
İyilik, hoşluk demektir. Kral Amon'un annesi Meşullemet "Yotbalı Harutsun kızıydı" (2.Krallar 21:19)
YUTTA
Yahuda dağlında bir kent (Yeşu 15:56). Karmel, Zif, Yokdeam ve Yizreel ile sıralanır. Kahinlere verildi (Yeşu 21:16). Bir söylentiye göre Meryem'in Elizabet'i ziyaret etmek için gittiği dağlık bölgede bulunan Yahuda'ya bağlı kasabaydı (Luka 1:39,40). Bu doğruysa Vaftizci Yahya'nın doğum yeriydi. Hebron'un güneyinde 8 kilometre uzaklığında bulunan Jutta'dır.
ZANOAH
1/ Ovada Yahuda'ya ait bölgede bulunan bir kent. Tsora, Aşna ve En-gannim'le sıralanır (Yeşu 15:33,34). Sürgünden dönen ve Yeruşalim'in duvarını yapımında çalışanların yerleştiği bir yer (Nehemya 3:13; 11:30). Yeruşalim'in batısında 16 kilometre uzaklığında bulunan Kirbet Zanu'dur.
2/ Yahuda dağlığında bir kent (Yeşu 15:56). Hebron'un güney batısında 16 kilometre uzaklığında. 1Tarihler 4:18 Yekutiel adlı kişinin Zanoah'ın babası (kurucusu ya da onarıcısı) olduğunu bildirir. Hangi Zanoah olduğunu belirtmiyor.
ZEBULUN
İkamet, oturma demektir. Lea Yakub'a altıncı bir oğul doğururken "Tanrı bana iyi bir hediye verdi, şimdi kocam benimle oturacaktır; çünkü ona altı oğul doğurdum" dedi. "Ve onun adını Zebulun koydu" (Tekvin 30:19,20). Zebulun'a verilen miras Galile denizi ile Ak Deniz arasındaydı. Güneyinde Manasse, güney doğusunda İssakar, kuzeyinde ve kuzey doğusunda Naftali ve batısında Aşer bölgeleri bulunuyordu. Bu bölgenin tarihsel önemi olan yerler arasında Hakim Elon'un memleketi Ayyalon kenti, Yunus peygamberin doğum yeri Gat-hefer, İsa'nın çocukluğunu geçirdiği Nasıra ve düğünde mucize yaptığı Kana vardı. İsa "Zebulun ve Naftali sınırlarınfa, deniz kıyısında bir kent olan Kafernahum'a" yerleşmesi Yeşaya peygamberin "Zebulun ülkesi, Naftali ülkesi.. karanlıkta oturan halk parlak bir ışık gördü" sözünü yerine getirdi (Matta 4:12-17).
ZEEB ŞARAP MASARASI
Kurtun üzüm basma yeri demektir. Adını Efraim ordusunun Gideon'un isteği üzerine "Midyan'a karşı, önlerinde Beyt-bara'ya kadar suları, Erden'i" alınca öldürdükleri Zeeb adlı Midyan reisinden aldı (Hakimler 7:24,25). Yeşaya bu yere değinir (Yeşaya 10:26). Beyt-bara olasılıkla Erden ırmağında bulunan ve Galile gölünün güneyinde 20 kilometre uzaklığındaki Abara adlı geçitti. Zeeb Şarap Masarası Erden'in bu yirmi kilometrelik kesiminin batısında olduğu düşünülmektedir.
ZERED
Moab Edom sınırlarında bir dere ve İsrail oğullarının bir konak yeri (Tesniye 2:13,14; Sayılar 21:12). Kadeş-barnea'dan Zered vadisini geçinceye değin olan 38 yıllık sürede söz dinlemeyen kuşağın savaş adamları ölmüştü. Güney doğudan Lut denizine akan Vadi el-Hesa olduğu sanılır.
ZEYTİNLİK DAĞI
Zeytinlik dağı Yeruşalem'deki tapınak tepesinin doğusundadır. Aralarında Kidron deresi bulunur. bakar. Kaynağı Yeruşalem'in kuzeyinde olan bu dere ancak kışın suyla doludur. Yeruşalem'deki tapınak tepesiyle doğusunda bulunan Zeytinlik dağı arasından aktıktan sonra Yahudiye çölünden dolanarak Lut gölüne boşalır. Oğlu Abşalom kendisine başkaldırınca Davut Kidron vadisini geçip Zeytinlik dağının yokuşundan çıktı (2.Samuel 15:23,30). Peygamber Zekarya Yeruşalim'e saldıran bütün ulusları yargılamaya geldiği zaman RABBİN ayaklarının Zeytinlik dağı üzerinde duracağını belirtir (Zekarya 14:4). Beyt-faci adlı köy Zeytinlik dağındaydı (Matta 21:1). Beytanya da bu dağdaydı (Markos 11:1). Yeruşalim'e görkemli girişi bu dağın alt yamaçlarında başladı (Luka 19:29,37). İsa Zeytinlik dağında otururken öğrencileri kendisine tapınağının yıkımıyla ve çağın sona ermesine ilişikin sordular (Matta 24:3). Passah yemeğinden sonra İsa'yla öğrencileri "Zeytinlik dağına çıktılar" (Matta 26:30). Vardıkları yer yamaçlarında bulunduğu sanılan Getsemani'ydi (Matta 26:36). İsa'nın yukarı yükseltilmesi bu dağdandı (Res.İş. 1:9-12). Yeniden gelişi gidişi gibi olacak (Res.İş. 1:11; Zekarya 14:4).
ZİF
Arıtma yeri demektir.
1/ Edom sınırına doğru Yahuda'ya ait bir kent (Yeşu 15:24).
2/ Yahuda dağlığında bir kent. Kurucusu (babası) Kaleb'in oğlu Meşa'ydı (1.Tarihler 2:42). Hebron'un güney doğusunda 6 kilometre uzaklığında bulunan Tel Zif'tir. Davut bu kentin çevresindeki çölde saklanınca Tanrı onu her gün arayan Saul'un eline vermedi (1.Samuel 23:14). "Zifliler Gibea'ya Saul'un yanına çıkıp dediler: Davut bizim yanımızda, çölün cenubundaki Hakila tepesinde, ormanda, hisarlarda gizlenmiyor mu?" (2.Samuel 23:19). Saul'dan kaçan Davut "Kayaya (Sela'ya) indi Maon çölünde oturdu." Dağın bir yanından giden Saul az kaldı dağın öbür yanından yürüyen Davud'u yakalıyordu. Filistiler'in saldırışından haber alıp Davud'u kovalamyı bıraktı. O zaman o kayaya "Sela-hammahlekot denildi" (Ayrılışlar kayası: 1.Samuel 23:24-28). Maon kentinde yaşayan Nabal koyunlarını Karmel'de güdüyordu (1.Samuel 25:2,3). Karmel bugünkü Kirbet el-Karmil Hebron'un güneyinde 12 kilometre uzaklığında. Maon Karmel'e yakın Tel Main harabeleri olduğu sanılır. Saul ikinci kez onu Zif çölünde arayınca Davut gece ordugahına indi Saul'un mızrağını ve su matarasını aldı. Sonra seslendi ona ve Saul geri gitti (1.Samuel 26:1-25).
ZİFRON
RAB Musa'ya ülkenin boyutlarını bildirirken kuzey sınırının Zifron'a çıkacağını ve uçları Hatsar-enan'da olacağını bildirir (Sayılar 34:9). Konumu kesin olarak bilinmiyor. Şam'ın kuzey doğusundaki Zifran öne sürülmüştür.




KAKNAKÇA:

Kitabı Mukaddes
İncil (Sevinç Getirici Haber), Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul
Müjde (İncilin Çağdaş Türkçe Çevirisi), Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul
The New Bible Dictionary ve The New Bible Commentary Revised, Intervarsity Fellowship 1962
Unger's Bible Dictionary, Moody Press 1975
Biblical Sites in Turkey, Redhouse Press, İstanbul, 1982
Land of the Gospel, Epworth Press, 1963
The Apostle, Lion Publishing, 1983
Nothing Beside Remains, Simpson